Охин тун их сандарч байлаа. Орог саарал ханаар тусгаарлагдсан навтгар байшин, үргэлж “Болохгүй, бүтэхгүй” гэж зандарч байдаг асрагч багш нар, хүний нүднээс нуугдаж шоглодог, шоолдог хүүхдүүд, хамгийн гол нь “Асрамжийн хүүхэд” гэдэг нэрнээсээ тэр салах боломж олдож байгааг мэдрэн сандарч эхлэв. Тэрбээр дүүгийнхээ толгойг илэн хацар дээр нь зөөлхөн үнсээд

-Битгий л уйл л даа. Энэ хүмүүс биднийг голчихвол яах юм бэ? Гуйж байна. Хэрвээ чамайг уйлаад байвал эд биднийг тоохгүй яваад өгнө шүү дээ. Тэгээд өөр хүүхдийн аав ээж болчихно хэмээн аргаа баран амандаа үглэж байлаа. Гэвч дүү нь уйлсаар...
Асрах газраас нэг айлын хоёр хүүхэд өргөж авна гэж ирсэн ахимаг насны хөдөөний хоёр эхэр татан уйлах дүү рүү нь анхааралтай харж
-Ямар чанга уйлдаг хүүхэд бэ? гэж хоорондоо ярихыг сонссон охины толгойд “Бүх зүйл талаар өнгөрч байна. Биднийг тоохгүй байна. Энд, дахиад л асрах газар үлдэх нь гэсэн харамсал буцлаад ирэв. Тэр дүүдээ хайртай. Гэхдээ ээжийгээ санаж байна. Гэртээ харьяа гэж уйлахаас нь үнэндээ залахдаг байлаа. Охин ч гэсэн ээжийгээ санаж байгаа. Гэхдээ ээж нь бурхан болсон. Гэрийг нь буулгаад хүмүүс хуваагаад авчихсан. Харин хоёр охиныг авах хүн байхгүй учраас энд ирснээ тэр дүүгээсээ илүү сайн ухаарч байлаа. Охин хааяа цонхоор харж, аав, ээжтэйгээ яваа хүүхдүүдэд үхтлээ атаарахдаг байлаа. Ээж аавынхаа гараас чангаас чанга атгачихсан жаалуудыг хараад уйлмаар санагддаг ч дүү нь түүнийг бас л дагаад уйлах учраас уйлж чаддаггүй.

Уулнаасаа өндөр улиас нь үгүй дээ

Учирсанаас илүү амраг нь ч үгүй дээ
Хаднаасаа өндөр хайлиас нь үгүй дээ
Ханилсанаас илүү амраг нь ч үгүй дээ
Монгол ардын дуу

Араншин нь олдохгүй хаврын тэнгэр өчигдөр жигтэйхан дулаахан налгар байсан бол өнөөдөр хүйтэн салхи цээж рүү нэвт үлээж. зүрх жиндээх шиг зэврүүн байлаа.Баттулга эхнэртэйгээ зэрэгцэн алхах хэдий ч хоорондоо нилээд зайтай явна. Гуч орчим жил ханилсан ханиасаа салах болоод гаргаж өгөхөөр вокзал явж буй нь энэ. Нүдний булангаар эхнэрээ харахад тамын хаалга татах гэж байгаа амьтан шиг хамаг сүнс сүлд нь юм явчихсан харагдана. Өрөвдмөөр ч юм шиг уйтгартай ч юм шиг. Эхнэр нь Баттулгыг залуухан хүүхэнд сэтгэлээ өгсөныг зөнгөөрөө мэдэрч орж ирэх болгонд нь улам царай алдах болжээ. Гэтэл саяхан гэртээ орж ирэхэд нь эхнэр нь хаалга онгойлгож өгөөд: 
- Чамтай ярих нэг юм... гэж зөөлөн дуугарахад ” За, энэ нөгөө эмзэг сэдвээр ярих нь дээ. Уйлаад гуйгаад унавал яадаг юм билээ гэсэн шүү юм бодтол эхнэр нь нэг их урт санаа алдаад:

- Би чамайг муу нөхөр байсан гэж хэлэхгүй. Архи ууж агсам согтуу тавдиггүй. Тамхи татаж өөрийгөө ч, бусдыг ч хордуулдаггүй элдэв ааш араншин байхгүй, ийм сайхан хүнийг бурхан надад өгсөөн гэж баярлаж бахархаж явсан. Чи эхний үедээ ”ажилтай байгаад ирж хонож чадсангүй гэж хэлэхдээ айсан ичсэн гэмшсэн шинжтэй харагдаж байсан.  

Намар оройн жихүүн салхи сүнгэнэтэл үлээж яндан хонгиноод дээвэр цаваг хөвхөлзөж тэртээ холоос мөөрөх сарман үнээний дуу салхинд туугдан тасалдаж сонсогдоно. Дан дээвэртэй зуны гэрийн эсгий дээврийг хөвхөлзүүлэн хаяа хамраар хүйтэн сэнгэнэж гардаа гэртгүй шуухитнаж хүн бүл муутайдаа яарч санганасан хүмүүс дуугарах ч сөхөөгүй өөр өөрийн ажилдаа түүртэн тун чиг завгүй. Гэрийн баруун хаяанд хэвтэж асан банхар босон эвхсэн биеэ тэнийлгэн суниаж амаа томоос том ангайлган эвшээх мэт аягласнаа хэл амаа долоолж ийш тийш харснаа сүүл өргөн чимээлсээр хотны баруун урд руу давхиж одов. Бүгд л жихүүцэж ядаж байхад халтар банхар л нэвсийж ноолорсон амьтан хонгор шар цавь хондлой гарган сүржигнээд давхин одохыг харвал түүн шиг “халуун” амьтан энэ хотонд лав алга шиг.

Гар угаагуурын данхаа цоргон дээрээс нь татан өөртөө ойртуулаад тонгойлгон гарын алгаа норгож зүүн багананаасаа уясан эрээн дээсээ эрчлэн алгадаж суугаа Жамаа уртаар санаа алдан тооно өөдөө харснаа ...хай хөөрхий энэ жил ч эрт цас дарж мэдэх л дэг ээ. Муу сайн тугалын ногт гэж авах юм алга шил хамардайгаараа тасарч ногт ч биш хүзүүвч ч биш юм болцгоожээ ер. Зунжингаа л хөөрхийсийг гуд саахаа л мэдэхээс омруу хүзүү нь тасархайтаж цахлайтаад яршиж байгааг нь мэдэх хүн ч алга. Хэдэн хөсрий догь толгойтой үнээнүүд чинь хээр хоноод ирэхээ болив гэж.Бөмбөг муу лүд л үхэр дагуулж хээр хонож байгаа юм хэмээн ганцаараа үнээнүүдээ хүнчлэн ярьсаар хийж тавьсан цайгаа зэлгээнштэл эргэнэг зуух хоёрынхоо завсар бөндөгнөнө. 

Нүдний хараа гүйцэмгүй алсран цэлийх, тэнгэр газрын хаяа нийлсэн уулзвар, нарны буурал тоосонд халиуран сүүмийнэ. Хэлбэр хийцгүй нөмгөн зэрэглээ өөд уруугүй сайварлах вандан шаргал талыг хөндлөн зурж дурайсан иржгэр дэржгэр ховилтой хуучин замаар тоосон хөшиг татан хурдлах хэдэн залуусын унасан унаа огло огло харайн, тэр тоолон чих дөжрөм дуу газар тэнгэрийг нижигнүүлэн бүрээдэж, тал нутгийн хотгор гүдгэрт өчүүхэн сааталгүй нисч буун, нисч буун давхилдана. Эдгээр мотоциклчдийн тэргүүнд тод шаргал өмд цамцтай өндөр гуалаг залуу ардаа яваа бусдыгаа эргэн харах мөчид огцом эргэлттэй ховилтой зам дээр нисээд явчихлаа.

Гэтэл яг ард нь явсан мотоцикль түрүүчийн залуугийн тоосонд нь орж, юу болсноо ч мэдэх сөхөөгүй мөн л араас нь үсэрчихэв.
Ийнхүү огцом эргэлттэй, өндөр жалганд эхний хоёр нөхөр дээр дээрээсээ нисч, ар араасаа унахыг нь ард нь явсан бусад залуус хараад, өөрийн мэдэлгүй зүрх алдан, хурд хасч, бие биенээ хүлээн зогсов.
-Цаад хоёр чинь юу болчихов оо. Амьд уу гэж хашгиралдсаар бусад нь ч цуглав.

Одод түгсэн шөнийн цэлмэг тэнгэрт мандсан арван тавны бидэрт цоохор саран бид хоёрын яриаг сэмээрхэн сонсох гэсэн мэт дээр мэлтийх бөгөөд бидний толгойн тус газарт нутгынхны “хувилгаан хад” гэж нэрлэдэг хүн чулуу сүүхийнэ. 

Энэхүү хувилгаан хадны тухай домогт эрт цагт бидний адил эгэл жирийн усан нүдтэй, цусан зүрхтэй нэгэн байсан ч багадаа Энэтхэг, Төвдөд очиж их эрдэм ном сурсанаар хувилгаан шидийг олсон гэдэг. Тэгж яваад хичнээн удсан юм бүү мэд олон жилийн дараа нутагтаа ирэхэд эцэг эх нь тэнгэрт хальж, түүнийг гэх элгэн садан нутагт нь үгүй болсон байсанд гутрахдаа хээр талд хүн чулуу болъё гэж шийдээд энэ довцог толгойн орой дээр хүн чулуу болж хувилсан гэлцдэг. Тэр цагаас хойш нутгийн олон хувилгаан хад хэмээн сүсэглэж, хүсэл бүхнээ хэлж даатгах болсон билээ.

Мөнхөө бид хоёр өнгөрснийг эргэцүүлэн хэсэг зуур чимээгүй хэвтлээ. Өчигдөр үдэш Мөнхөө надад хоёулаа багынхаа дурсамжийг сэргээж адуу манаж хонох уу? гэснээр бид хоёр адууны манаанд гарсан нь энэ. Чоно нохой ч ховордсон болохоор манай нутгийнхан адуугаа манахаа больсон ажээ.  

Эврийн ор ч үгүй хоёр хуц мөргөлдөж байна. Даргар эвэртэй хуцны мөргөлдөөнөөс мухар хуцны түншилдээн сонин. Омог хилэн мэт зангирч. мушгирсан аварга хос эврүүд нь хоорондоо гал манартал тархийх нь цаагуураа хуцны духыг хамгаалж байна гэсэн сэжиг төрүүлдэг. Эвэр хэмээгч бие хамгаалагчтай төрсөн дух азтай дух ... Эвэртэй эвэргүй хоёр хуцны мөргөлдөөн бол бүр ч шударга бус тэмцээн. Харин хоёр мухар хуцны зодоон өөр хэрэг.

Ямар ч хамгаалалт, жийргэвчгүй, хоёр гөлөөн дух тасхийн тулахад харсан хүний магнай өвддөг. Энэ нь маш сонин байгаа юм. Жар далан килограммын жинтэй хоёр мундаг түнжин хуц хойш ухран ухарсаар гэнэт өөд өөдөөсөө хар хурдаараа цойлон нисэж: лут том биеийнхээ бүх жингээр ясан гавлаараа яг буухад хоёр сайхан эцэг малын толгой заадсаараа зад үсрэв үү? гэлтэй агаад хиншүү үнэртэх шиг болно. Тэд хоёул балартсан шар нүдээ эргэлдүүлж, хэсэг зуур салганан, ийш тийш дэмий тэнэснээ сая дөнгөж өөрийн ухаан орж, сэхмэгц, уур хорсолдоо түрүүчийнхээсээ хол ухарна. Холхон айлын хэрий зай аваад, сэрвээ цээж түхийлгэсэн хоёр том цагаан сум чавхдан цахилсаар лүгхийхэд хоёулангийнх нь нус суга үсрэв.

                                                                                                                                                      "Ж.Тэгшзаяа. Орчуулагч, кино сонирхогч"-ийн блогоос авав

 Арван тав орчим насны зэрэмгэр цагаан охин үерийн усны сувган дээр тавьсан дашинганы дэргэд зогсоод дуу дуулна. Хүн зөөврийн тэрэгнээс буусан наймаачид тэр дашинган дээгүүр гарч барааны зах руу одох тул уг газар нэн хөлтэй. Олны хөлийн тоосонд дарагдсан царайг нь шонхрын харц мэт зоримог хар нүд нь чимнэ. Зовлон үзсэн хүн бол тэр хар нүдний цаана гунигийн толбо шувууны сүүдэр мэт бөртийн буйг ялгаж болохоор оо!

Эзэгтэй, би танд амласнаа зөрчиж дахин нэг захидал илгээхээс аргагүй боллоо.

Одоо тэрхүү бялзуухайнууд маань үхлийн ирмэгт тулаад байна. Тэжээх хүн байхгүй болсон юм. Ядуу тарчиг, болхи зураач би энэ турьхан жижиг шувуудыг яахин тэжээж чадах билээ. Танд шулуухан хэлье. Бялзуухайг харж асарч байсан эхнэр минь нас барсан юм. Эхнэр нас барахад бялзуухайнууд хүртэл үхэхэд хүрэх гэж дээ. Бодоод үзвэл эзэгтэй, таны тухай дурсамжийг надад хадгалж үлдээж өгсөн маань эхнэр минь байсан юм уу даа. 

Яруу найрагч А.Эрдэнэ-Очир энэ шүлгээ хайртай бүсгүйдээ зориулж нэрнийх нь үсгийн дагуу шүлгийнхээ эхний мөрнүүдийг бичсэн юм гэнэ лээ. Гантигмаа гэж. Нэвтрүүлэгч Гантигмаа шүү дээ...

Голын тохой дээр

Газрын магнайнаас хөлөрч урссан Сэлэнгийн салаа тохой дээр

Гандсан намрын шаргал өдөр устай мушгиран одохыг харжээ суугаад
Ганц дуу чамд зориулан дуулж түүнийгээ тэнгэрийн цээлд нараар мэтгэн
Ганихан хорвоогийн өнгөн дээр бусдын зүрхэнд шигтгэн гэрэлтүүлэх болов би

Амьдрал мөнхийн зүүд минь тэнгэрийн зурсан зураг миньА
Алдааг нь цуглуулахад ч жаргал амтагдмаар хонгор минь
Алсаас над руу урссан цаг хугацааны зэрэглээн дундаас

Амжиж миний олж харсан үл мэдэг инээмсэглэлт минь

Хаврын шувуудын гуниглангуй ганганааг

Хайрт минь яагаад тоохгүй байна
Хайлам уярам намуухан анир сонсогдохгүй байна гэж үү?
Хаа сайгүй шувууд жиргэсээр л 

Зуны ойд шувууд сүрэглэн ниснэ
Зуурдын дурлал гэж тэдэнд байдаггүй
Шунан тачааж өөр бусдыг тэд хайдаггүй юм
Шувуудын үүрнээс дурлалын жиргээ дуурссаар л

Манант намрын улирал хэвийж оджээ
Маргааш гэхэд л хүйтний эрч чангарна
Шувуудын хичнээн жаргалтай байсан ч
Шугуйд бас л хагацал тасардаггүй

Юутай гуниг . . .

 "Сонгомол шүлгүүд" блогоос

Хүмүүн сүүдрийнхээ дунд эргэлдэмүй

Хүсэвч сүүдрээсээ үл ангижирмуй
Буй юмсыг буйгаар нь яахин таних вэ
Бум бужигнасан хүмүүн урсгал дунд

Галав эртний тэртээх гялбаанаас
Гарцаагүй буй юм сүүдэртэй
Алтан бурхад сүүдэргүй гэж үү?
Аяа юу гэхэв, амраг минь!

Улангассан бид хоёрын үнсэлдээнээс
Улаан гал дүрэлзэж, дарь мэт тэсэр лүү?
Ээжийн агар зандан ой дунд

Эцгийн унагасан сүүдэр буюу би 

"Сонгомол шүлгүүд" блогоос

Гүн шөнийн харанхуйг нэвтлэн

Гурван удаа шүдэнз зурав
Ялдамхан царайг чинь харах гэж
Янагхан нүдийг чинь үзэх гэж

Улаахан уруулыг чинь ажих гэж
Удаа дараа гэрэл гаргав
Далай хайрыг чинь мэдрэх л гэж
Дараа нь чамайгаа энхрийлэн тэврэв

Анир чимээгүй балар харанхуй

Алаг дэлхийг дахад л нөмрөв

 "Сонгомол шүлгүүд" блогоос

Довжоо өөд алгуурхан алхсаар

Домгийн юм шиг хатагтай гэртээ оров
Алсаас ч болов нүдээрээ л үнсэх гэж 
Амстердамын гудамжаар түүнийг л бараадан
Аз жаргалтай хоёр ч цагийг үдэв

Хотын гудам аль хэдийн
Хов хоосорч эл хуль болов
Бүртэлзээд өнгөрсөн хоёрхон цаг
Бүтэн өдөр улирсан мэт санагдав
Бүхий л амьдралаа түүнд бэлэглэсэн мэт бодогдов

Үзэсгэлэнт авхайг сарнайн ертөнц гэж нэрлэмээр
Үймээнт Голландын цэцэгт хаалгыг дурсмаар
Ертөнцийн гоо сарнайг орхиод явж түвдэхгүй

Ер бусын удаанаар удаанаар би алхана 

Тэр үнээн! би хөөрүү хүн

Тэнгэр дээр төрсөн гэж өөрийгөө
Харсаар байтал худлаа хэлж
Халуурч шүлэглэсэн хүн 
Тэргэл цагаан сарыг нь чамайгаа гэж
Бүлээрч шүлэглэсэн хүн
Тэр ч бүү хэл
Будант тэнгэрийн танихгүй оддыг минийх гэж
Булааж шүлэглэсэн хүн, хүлцэл өчмүү!
Өчсөн, өчөөгүй би дэхиад л
Онгирох нь
Өндөр тэнгэрийн үүлс ахиад л
Зангирах нь
Хүлэглэж давхисан морины ам ч
Халах нь
Хүрдэн их дэлхийг мөндөр цохиж алах нь
Минийх гэж хэлэх нь
Онгирох юм надад их бий

Хорол тоонон дор аргал түлсэн нүүдэлчний
Хойморт мандсан нарыг
Дагаж өссөн юм болохоор
Хомоол үнэртсэн тостой бор Монголдоо
Хийморийн гэгээн дарцаг шиг
Дэрвэж өссөн юм болохоор
Гунигийн сараал мананд
Бүдчиж явахын цагт
Нутгийн хөх уулс нь
Салхиараа аргаддаг болохоор
Гурван усны нэрмэлд
Халамцаж явахын цагт
Нулимст хөх уулс нь

Жавраараа алгаддаг болохоор

Шинэ өглөөн наран инээж угтдаг тухай

Шингэж одох болгондоо гуниг тээдэг тухай

Мартаж үгүйлэхийн тулд маргааш ирдэг тухай

Манант орчлонгийн үнэн, зовлонгоор төгсдөг тухай

Буцах цагийн аниртай дууг

Бусдаас нууж өөртөө зориулъя

Үртэй хүмүүн бүхэн жаргаж дуулдаг тухай

Үйлийн үнэнд гүйцэгдэн хагацаж дуусдаг тухай

Хагдарч гандахын тулд цэцэгс ургадаг тухай

                                                            Хамгаас хайртай бүхэн минь хальж одохын тухай 

Гүйцэт боловсорч ханаад хальсаа тэмтэрч байгаа жүрж шиг нартай 

Гүү зогсоогоороо унтаад зүүднээсээ сэрж чадахгүй байгаа юм шиг талтай 
Гүнрүүгээ түрсэн үндэс эрдэнийн чулууг тойрч байгаа юм шиг сартай 
Гүүр хуучирч хөхрөөд урсан одож байгаа юм шиг салхитай 
Эх орон минь 

Цагаан согоо манан зуугаад амаржиж байгаа юм шиг үдэштэй 
Цасыг биедээ зузаан түрхээд нойрсож байгаа толгод шиг гунигтай 
Цангасан тэмээн дотроос зэрэглээ үүсч байгаа юм шиг говьтой 
Цамцны минь товчийг арван долоотой охин цэцгээр орлуулж байгаа юм шиг үзэмжтэй 

Эх орон минь 

Ижийдээ нас гуйлаа

Зэрлэг улаан сарнаас

Зэлүүд сансрын од бүхнээс

Зэрэглээ бүжсэн хаврын цэнхэр өдрүүдээс

Зэлмэ, Сүбээдэй дээдсийн алтан сүнснээс

Шид идийн орчлонгийн нүд чихгүй бурхнаас

Шилийн уулын чимэг  Алиа хонгор эзнээс

Шийтгэл нүглийг минь дэнслэх  Эрлэг номун хаанаас

Шимийн архинд дуртай малчин айлын онгоноос

Хөхрөгчийн зулайд эрхлэх хөхөл цагаан үүлнээс

Хөл нүцгэн туучиж өссөн дуучин ялдам горхиноос

Хүсээгүй үедээ гамгүй тараасан залуу насныхаа алдаанаас

Хүссэн цагтаа жаргаж явсан зугаа цэнгэлт мөчүүдээс

Ижийдээ нас гуйлаа

Болжмор шиг, жимс түүж идэх минь ч

Борооны тухай жиргэх минь ч яах вэ, 

ижийгээ саначихлаа.

ижийгээ саначихлаа.

ГЭНЭТ БИ БИЕЭ ХОРЛОВОЛ 

ӨРИЙН ЭЗЭН ЛАВ ЗОВНО

Би үхье гэж бодно.
Миний төлөө үнэн сэтгэлээсээ 
хэн зовно вэ?

би итгэж байна. 

mongolia2007year-015.JPG
Хэмжээс: 600x450 139k
Сэтгэгдэл: 0
Үзсэн: 3908

Найзууд
Хэмжээс: 600x449 99k
Сэтгэгдэл: 0
Үзсэн: 5124

mongolia2007year-178.JPG
Хэмжээс: 600x450 81k
Сэтгэгдэл: 0
Үзсэн: 4015