Тавдугаар бүлэг Хүүрүүдийн гариг дахь сургалт

Энд ирсэнээс хойш хорь дахь орой ийнхүү болжээ. Хүүрүүдээс чимээ ажиг гарахгүй л байна. Гэхдээ нэг л өдөр дайралт эхэлнэ. Анх ирсэнээс хойш бүх зүйл өөрчлөгджээ. Тэд намайг анх үзэн ядалтаар хардаг байсан бол одоо намайг өөрөөр үнэлж би бараг л өөрийгөө тэдний ахлах нь болчихсон юм шиг л төсөөлж байна. Би тэдэнд өвөөгийн зааж өгсөн бүхнийг алдалгүй зааж өгсөн гэдэгтэй бат итгэлтэй байна. Сүүлдээ хоорондоо бяцхан халз тулаан явуулдаг болж би заримд нь ялагдсан. Тэд үнэхээр сайн сурсан. Өчигдөр шөнө Лорен харанхуй авсанаас гарж ирээд анх би ямар байсан яг л тэрэн шиг царай нь цонхийж, ирсэнээсээ хойш цөөхөн хэдэн үг л цухуйлгасан. Харанхуй авсанд орсон учир нь гэвэл түүнийг хоёр залуу дээрлэхэхэд тэр тэсч чадалгүй хоёуланг нь болгож өгсөн гэсэн. Энэ нь миний зааж өгсөн зүйлсийг сайн сурсан гэдгийг гэрчлэх ч нөгөө талаараа миний буруу юм шиг.

Өнөө орой өнгөрсөнийг харагч Лимуг үсгүй охин Зиелтэй тулалдуулахаар болов.

Дөрөвдүгээр бүлэг Эвлэрэл

- Алив үүнийг идчих гээд Батлэл хатсан талханы хоёр зүсэм халааснаасаа гарган бид хоёрт өглөө.

Хаанаас хэзээ авсаныг нь мэдэхгүй ч хэлэн дээрээ юу ч тавиагүй удсан болохоор бараг зажлихгүй залгичихав. Бие маань өмнөхөөс хамаагүй дээрджээ. Дахин Тистелийг хараад

- Чи зүгээр үү?

- Би дажгүй байна. Бүтэн үхэрийг идэхийг хүсэж байгааг эс тооцвол шүү.

- Надаа үхэрнээсээ жоохонг өгөөрэй гээд инээд алдав.

Түүнийг сайн аживал турж гутарсан юм бараг л харагдсангүй.

- Бид хэр удсан бэ? гэж Батлэлээс асуувал

- Тэр өдрөөс хойш гурав дахь хоног дээрээ ирлээ.

Гурав хоног би тэсж. Тэнд байсанаа ахин бодохийг ч хүссэнгүй.

Эзэн  Чингис  хааны 
монгол цустай  цэргүүд
Эсгий  гэрт  төрсөн 
Ээтэн  гуталтай  цэргүүд

Элитийн  хороонд   нэгдсэн
Эр  зоригтон  цэргүүд
Энхийн  төлөө  бат  зогсох 
Эх  орныхоо  торгон  цэргүүд

Эрэлхэг  хөх  монголын
Хөх  тамгатай  цэргүүд
Энхийг   батлан   сахиулах
Хөх  дуулгатай  цэргүүд

Эзэн  хааныхаа  мөрөөр
Энд  ирсэн   цэргүүд
Эвэр  нумных  нь  эсгэрээг
Энд  дуурсгах  цэргүүд

Их  монголын  цуурайг
Дэлхийд  дахин  хадааж
Их  хаанаас  үлдээсэн
Их  түүхийг  сонордуулж

Их    монгол сэрлээ гэж 
Элсэн  цөлд  хаягласан
Их гүрний  баатруудын 
Элчээр  ирсэн  цэргүүд

Хар сүлдэндээ мөргөж
Харийг зорьсон цэргүүд
Хатан дэлхийг доргиосон
Хааны хөх  цэргүүд

Хангинах илдээ харшихад
Халуун цус нь хөөрдөг
Халх нутгаас ирсэн
Хар сүлдтэй монгол цэргүүд

2012 оны 6-р сарын 7-нд

Б.Улаанхүү

Аргал угалз нөмөрлөсөн
Алтан хөхийн өндөрлөг
Алаг тэх мөргөлдсөн
Асгат сүрлэг хангай

Элсэн цөл үргэлжилсэн
Эмжээр нь үгүй говь
Ингэн хавтгай буйлсан
Их цөлийн тасархай

Цэгээн талдаа тогтсон
Цэнгэг нуурын tамга
Цэнхэр соно хөвсөн
Цэлгэр тэнгэсийн үлдэгдэл

Хайрлаж хамгаалж ирсэн
Хангай говийн нутаг минь
Харийн дайснаас харамласан
Хаан чингисийн өмч минь

Хүннү сүннүгийн дээд үеэс
Хүндэтгэж ирсэн өлгий нутаг
Хүчит баатаруудын уухайн дуугаар
Хөглөгдөж дархлагдсан монгол нутаг

Өнөө цагийн монголчууд бидэнд
Өвөгдөөс үлдээсэн өмч минь билээ
Өр зүрхэндээ зальбаран дээдлэх
Өргөн уудам тал нутаг минь билээ

Магтаад магтаад баршгүй
Монголын тал нутаг минь
Маргах аргаггүй үнэн
Морьтон Монголын буурь аа

2013оны 1-р сарын 29-нд Б.Улаанхүү

Дэргэсэн морьдын туурайн төвөргөөг нь
Дэнж сонсож хийморьт нь уусдаг
Дээлтэй монгол адуучны ид хавд нь
Дэлтэй хангал адуу нь номхордог

Аав бид хоёрын нутаг
Адууны нутаг

Ороо морьд нь
Оосор цалманд орж ирэхэд
Огторгуй нар нь гудайж ирээд
Олбог хоймор нь завилж байгаад буцдаг

Аав бид хоёрын нутаг
Адуутай нутаг


Унаган хүлэг нь гэрийн гадаа ирж янцгаахад
Уулын өндөр нь чих тавьж сонсдог
Уургаа тулаад адуучин мордоход
Уяа дүүрэн морьд үүрсэж эргэцдэг

Аав бид хоёрын нутаг
Адууны нутаг

Хөтөлгөө морьтой хүн уяан дээр буухад нь
Хөшгин үүлсээ ярж нар тусдаг
Хөндий дүүрэн адуун сүрэг бэлчихэд
Хөмүүл таана нь үнэрээ дэлгэдэг


Аав бид хоёрын нутаг
Адуутай нутаг

Н.Тайванжаргал

Хөрлөсөн зузаан цас манаргаж
Хийморьлог хүлгийн ирэнд эрдэж
Хөдсөн дээлний нударга эргүүлж
Хөлөрсөн агтны амьсгалд дулаацаж

Хөлдүү талын хөхрөх мананд
Хөөмийн аятай эсгэрэн хатируулж
Хөх модон уургаа суналзуулж
Хөндий талыг товчлон ергүүлж

Хондлой нь зоолсон тарган сүргээ
Холбоо хөхийн онь дээрээс дурандаж
Хомоол гаргасан бэлчээрийг нь хараад
Хачин сайхан өнтөө байна гээд

Урам нь сэргэсэн адуучин залуу
Унаагаа еүлэхээр олмоо чангалж
Уургаа тулан сэвхийтэл мордоод
Унасан мориндоо ташуур өглөө

2013-он 12сарын 23-нд Б.Улаанхүү

Үйлэнд  уран монгол бүсгүй  минь 
Үйлс  нь  тэнгэрлэг монгол  эр хүн 
Үерхэл   хайрын  бурхан  тэнгэрүүд
Үр  удамын  амин  хэлхээнүүд 

Үндэс угсааныхаа ясыг  залгуулагч
Үүрд оршихын  цусыг  сэлбэгч
Үүдэн хойморын  галан  холбоос
Үнэнч  сэтгэлийн  алтан  гагнаас

Үрийн  үнэрийг  өвөртөө  шингээсэн
Үлэмжийн  чанарыг  хоймортоо   залсан
Үе  үеийн   үнэнч  амрагууд  минь 
Үжин  хатны  хойчыг  залгуулагчид 

Өүлэн  эхийн  эхийн  садан   төрлүүд  
Өлзий  буянтай   монгол  хосууд  
Өргөө   гэрийнхээ  тулах  баганууд 
Өндөр  төрийнхөө  өмөг түшгүүд 

Залуу насаараа  гангарч   яваарай
Зассан  өргөөндөө  жаргалтай  амьдар
Замилангийн  зам  зангатай   оньстойч
Заяаныхаа  ханьтай  үнэнч  амьдраарай

Удахгүй  тэгээд буурлууд  болно
Унаган  төрх  тань  гундаад   ирнэ
Уул   шиг  түшигтэй  буурлууд  болоод
Урьдын  цагт  гээд  хуучлаад  сууна даа

2014 6сар 25 Улаанхүү

Ижий минь хүүгээ ирнэ гэж хүлээсэн мөч бүхнээр

Ижийгээ ирэх замд дэвсэж цэцэг тарьж хүлээвэл

Ургах, услахыг нь хүлээж би тэвчилгүй хатаад

Урам хугарч шантаран цаг хугацааг зүхэх биз

Ижий минь хүүгээ идэг гэж бэлдсэн хоол бүхнээр

Энэ хорвоогийн хүмүүсийг эхнээс нь хоолловол

Төгсгөл нь мэдэгдэхгүй цувааг харан ядраад би

Төөргөөрөө болог гээд хаяад явах биз

Ижий минь хүүдээ зовсон сэтгэл болгоноор

Имжээр дарсан дээл шаглаж өгье гэвэл

Эсгүүр тавьх тал нь Мэнэнгийн талаас ч томорч

Эцэж цангаад тоосонд нь даруулж хаяад явах биз

Ийм л байхгүй юмсан

С.Амарбаяр         

Сарны гэгээ сүлж хурмастын цас будрахуйд
Саваагүй хонгор жаал хожуул сандайлж бодлогширно
Салхины сэмэрхий үзүүр магнайг нь үнсэн зүггүйтээд
Санаа бодлыг нь таасан мэт хаа нэгтээ одох юм

Уйтай шүлгийн нь аязыг модод нөмрөн зүүрмэглэхүйд
Урин цагийн хурыг өнчин шувуу зүүдэлнэ
Тэртээх бөглүү алсаас зөнөсөн нохос хуцахад
Тэрлэж амжаагүй мөрүүд хумхийн тоос шиг бутарна

...Дэн дэнгийн хооронд уйтгар тээх эрвээхий
Дэл сулхан шөнөөр зүүдний мухар сахидаг
Дэмнэх хань, хөтлөх үртэйг нь мэдсээр атал
Дэмий л өөрийгөө хуурч хүлээхийн жаргалд согтдог

Тэшээ жонжоо салхинд гуниг ээдээд л байна уу даа
Тэр нэгэн бүсгүйг үгүйлсээр өтөлнө гэж үү дээ
Дээлийн нударга элээж хэдий болтол уйлах бол
Тэвчээрийн чагтага алдуурч хэзээ нэг амрах бол...

Тунаж тогтсон үгсийг дэвтэртээ түүж аргамжаад
Тулж өндийсөн газраасаа хэлхээ тасдаж одно
Солгой хөлийн дор зүүрмэг гишүү эндэхэд
Сочиж сэрсэн шувуу сархийн нисэж одно

Улаанбаатар 1995 он
До.Болдхуяг. boldoomdke@yahoo.com

Асаасан янжуурын цог, харанхуйд

Алтан аалз шиг гэрэлтэхэд

Тэвэрсэн бүсгүйн галбир, дэргэд

Тэнгэрийн дагина мэт үзэгдэв.

* * *

Хайрын инж

Сүүдэр тэнжээтэй гэрэлтийн ихэр үндсэн цэцэгнээ

Шүүдэр-гуниган мишээлээр эгшиглэхээ отголсон энэлэнт чинь

Сүй инжилсэн хуримын чинь мөнгөн бөгжинд хувилъяа.

Сүмбэн энхрий хуруунд чинь мөчигхөн тэврүүлж тайтгаръяа.

Хүрээ мандлын охин

Цээжиндээ мөнхийн гунигтай алхаж явлаа

Цэнгэлтэй гэгээн дүрийг чинь харж сэтгэл үймэрлээ

Бодлогошрох тэнгэрийн ягаарах хаяанд

Бороошсон үүлс ч үймрэн нүүхүй

Огторгуй ширтэн санаашран зогссоор

Орчлонгийн сайхныг мэдэрлээ, тавилан минь.

Лам шувуу уйтай ганганаж өмнийг зориход

Лавтай сэтгэлийн гүнд нигүүлсэх сэтгэл төрөөд

Орой үдшийн уйтгарт цагаан ганцаардлаар

Охидын сайханд бишрэлийн гэгээ бэлэглэв ээ.

Равжайн “Жаргалтайн дэлгэр” аялгуу дуурьсахад

Рашааны мөнгөн дуслууд хацар дээр мэлтэгнээд

Мишээлт дотно харцаар дутаж яваа

Миний сэтгэлийн ертөнц ашид яруу болноо.

Аяа, хөөрхий хүний тавилаан гэх санаашралд

Алаг булаг хорвоогийн жаргал, зовлон багтаад

Ариун гэгээн тэнгэрлиг дүрийг чинь харсных

“Аргагүй амраг”-ийг аялмаар санагдах боллоо.

Ер бусын тунгалаг наран бүхий биеэс минь мандаж

Ертөнц дахины цэцэгс эргэн тойронд минь дэлгэрнэм

Хаврын бурхан би хаа сайгүй оршиж

Хад чулуу, бутны завсраар алтан цацраг минь шагайна.

Хот тосгод, буйд толгодын хүмүүст ариун хүсэл минь зочилж

Хол одогсод, бурхан болоочдыг гэгээн сэтгэл минь гийгүүлнэм.

Эгэл юм бүхэнд хайртай би нууцхан чамдаа зориулж

Энгийн нүдэнд үзэгдэхгүй эрдэнэт захидлаа илгээнэм.

Нарны амьтай шүлгүүд минь цэцгийн үндэс дамжсаар

Наана чинь бас уянгалахыг найз минь чи сонсоно уу.

Живаа дүнчүүр гэрлийн тунгалаг чавхдасыг хөглөсөөр

Жаахан чиний минь хацарт жаргалын туяа бэлэглэв үү.

Хагацал гэж үгүй мөнх залуу өдрүүдээр

Хаврын бурханы бүрэлбаа би нарны утсаар ертөнцийг хэлхэж

Шидэт цацрагаар хөвөрдсөн мөрөөдлийн хонгор уянгатай

Шигтгээт аялгуун титмээ хүн төрөлхтөнд дурсганам.

Дал. Маргааш би энэ хорвоо дээр ирсэнээсээ хойш дал дахь жилээ үзнэ. Идэр залуу байхдаа авсан зүрхний минь гал одоо хүртэл унтраагүй л байна. Эрүү өвдөг маань нийлж удахгүй эндээс явах гэж байгаагаа би мэдэж байна аа. Бугшиулан ханиаж амар тайван унтахаа байлаа. Угийн амар тайван унтана гэдгийг мартаад тавин жил болж дээ. Одоо надад хорогдоод байх зүйл үлдээгүй ээ. Хайрт минь нэгэнт явчихсан. Би одоо явна. Намайг өнхрөөд өгөхөөр дурсах хүн нэг ч байхгүйг би мэднэ. Гэхдээ хэзээ нэгэн цагт танидаг танидаггүй хамаагүй нэг нь миний захиаг уншаад бага ч атугай намайг хүндлээсэй л гэж хүсэж байна.

Гээд өвгөн салгалсан гараараа арай хийн хэдэн хуудас юу нь мэдэгдэхгүй зүйл бичиж дугтуйнд хийгээд ширээн дээрээ тавив. Маргааш өглөө нь умгар жаахан гэрд сүү зөөдөг жаалхүү орж ирээд түүнийг амьсгалахгүй хэдий нь өөд болсоныг цагдаад мэдэгджээ.  Талийгаачийн цогцосийг битүүмжилэн гаргаад залуу офицер түүний гэр бүл ойр дотных нь зураг, холбоо баричихаар юу ч олж чадсангүй. Сүүлд нь ширээн дээр байх дугтуйг задлан уншив.

Тусгаар тогтнолыг хайрласан улаан хувьсгалд баярлалаа

Тусгай шүтлэгийг гийлгэсэн цэнхэр ардчилалд баярлалаа

Улаан хувьсгал дангаараа хэрээ шиг хар байсангүй

Удаахь ардчилал ганцаараа хун шиг цагаан байсангүй

Авчирж өгсөн тус аль алинд нь бий

Алив цааш нь түлхэх булхай халхай ч бас бий

Дагуулж ирсэн тусыг нь дангаар дөвийлгөх хэрэггүй

Давуулж цааш нь бүр лангаар үнэлэх хэрэггүй

Уулын чинээ харыг туулайхан цагаан ялдаг

Урьд эртийн жам одоо ч, хойшид ч ном

Үүрч дүүрч ирсэн өнгөрсөн үеийн тусыг

Өчүүхэн жаахан хараар сунгаж будах хэрэггүй

Байгаа юмыг байгаагаар нь үнэл

Байгуулсан гавъяаг гавъяагаар нь үлдээ

Бурууг буруу гэдгийг хэл

Булхайг гавъяагаар нь бүү халхал

Харыг цагаанаар дарж будаж болох ч

Хан ертөнцийн хууль хараар нь хадгалж үлдэнэ

Цагааныг хараар шавж будаж болох ч

Сансар огторгуйн хууль цагаанаар нь хадгалж үлдэнэ

Шагнал тэмдэг хоёроор харыг нууж чадахгүй

Шальдир бульдир аргаар цагааныг дарж чадахгүй

Алаг эрээний хослолтой өөдөсхөн энэ дэлхий чинь

Алаг нүүр гаргагчийн зусарч занг л даахгүй

                     Б.Болдсүх

Зарим үг өнөөдөр хор мэт боловч

Цагаан болоод ирэхээр нар мэт хэрэг

Зарим үг өнөөдөр бал мэт боловч

Цагийн аясаар тэд гал мэт төвөг

Ихэнхи хүмүүс үнэндээ бал шиг үгэнд дурлана

Их удахгүй ургах жимсэнд цөм дугаарлана

Хортой жимс авах гэж нойргүй зогсож байгаагаа

Хормын төдий анзаарахгүй хайргүй дайн зарлана

Сургаал үгийн үнэнийг мөнгөөр хэмжиж болохгүй

Сурсан мэдсэн бүхнийг дүнгээр адилтгаж болохгүй

Үгийн үнэнийг өнөөдөр тархиар цэгнэж чадахгүй бол

Бүгийн дөтлөх ирээдүй бахиар чимхэж магадгүй

Б.Болдсүх

Утас жингэнэтэл дуугарав.
-“Байна уу?”...Хэсэг чимээгүй байснаа “Байнаа” гэх өнөөх л танил дуу утасны цаанаас сонсогдох нь тэр. Туяа “За сайн уу? Сонин юу байна даа” гэвэл Бадрах хэсэг дуугүй байснаа “Сайн. Эхнэрээ хүлээгээд л цонхоор харж байна” гэснээ чимээгүй болчихлоо.
-Чи нээрээ эхнэртээ их хайртай юмаа.
-Тийм шүү. Би их сайхан эхнэртэй.
- Баяр хүргэе. Сайн хань бурханы хишиг гэдэг байхаа...
-Надаас найман насаар дүү. Надад хачин их хайртай. Бас халамжтай
-Чи ч азтай хүн юмаа.
-Тийм шүү. Гэхдээ л надад жаахан асуудал байна.
-Ямар асуудал байна?
-Надад мөнгө хэрэгтэй байна?
-Эхнэр чинь чамайг мөнгө ол гэж хэлдэг хэрэг үү?
-Түүнийг сайхан амьдруулахын тулд надад мөнгө хэрэгтэй байна. Нээрээ өчигдөр миний төрсөн өдөр болсон. Эхнэр маань өөрийнхөө ээмгийг зараад надад хослол авч өгсөн.

(Дэлгэрэнгүй... | Сэтгэгдэл бичих | Өгүүллэг | Оноо: 0/0 | Зохиогч : Бусад )

Аав нь Самбуугийн өөдөөс тун ууртай харж байлаа. Гэрийн хойморт түүний зүс л мэдэх төдий өвгөн эцэг морилжээ. Аав нь ч хөмсгөө атируулан шингэн буурал сахлаа шилэмдэж
-Миний сүүлчийн захиас хаана байна. Өнөөх хүн чулуу хаана байна хэмээн цоргитол харав.
-Байгаа. Эцэг таны захиасыг биелүүлж, тэр хүн чулууг олсон хэмээн өчвөл өвгөн эцэг нь
-Тэр хүн чулуу одоо хаана байна гэж хэлэхдээ дуунд нь сандарсан өнгө цухалзав. Самбуу тун ч нүүр бардам
-Миний хашаанд, төмөр чингэлэгт бий гэтэл аав нь
-Харин толгой нь хаана байна хэмээн сүртэй чангаар хашгирлаа.
-Муу хүү нь олж чадаагүй. Олон он хөөцөлдөж, тэр чулуун хүний их биеийг л олсон гэвэл эцгийнх нь урам хугарсан нь илт.

(Дэлгэрэнгүй... | Сэтгэгдэл бичих | Өгүүллэг | Оноо: 0/0 | Зохиогч : Бусад )

Өнөөдөр миний төрсөн өдөр. Гэвч гэрт минь надаас өөр хүн алга, уулна энэ өдөр би хамгийн хөөрхөн дээрээ тавиад л найз нөхөдтэйгээ дураараа цэнгэж наргиж доргиж өнгрөөдөгсөн,гэтэл өнөөдөр би тэгж чадахгүй нь- Яагаад ингэж гуниглан суух болсон бээ гэжүү?

6 дугаар ангиас минь хойш намайг бүтэн 10н жил эргүүлсэн 1 тийм тэнэг юм байдийн нэрийг нь Доржоо гэдэг. Харин би түүнийг Дамбо гэж дууддаг,яагаад гэжүү? Яааг Дамбо шиг дэлдэн царай муутай юм байдийн. Яагаад ч юм анхнаасаа л тэр надад таалагдаагүй- би чинь боломжтой айлийн ганц охин, эцэг эх минь намайг хүнээс дутуу байлгаж нэг удаа үзээгүй, царайтай бол царайтай биетэй бол биетэй ухаантай бол ухаантай над шиг сахиусан тэнгэр тэр муу тэрэг түрсэн хашааны бандиар угаасаа яаахийн. Би түүнийг хэлэх хэлэхгүйгээр харааж доромжилж, зугтааж, зивүүцэж, үзэн ядаж. Харин тэр намайг хайрлаж халамжилж бусдаас хамгаалж өөрийгөө ойлгуулах гэж үйлээ үзсээр 10жилээ төгсөж арай хийж би тэр нэг муу гайгаас салж нэг санаа амарлаа. Их сургуулийн оюутан болно гэхээс сэтгэл догдлоод л дээд күрсийхээ ахад дурлаад л аймар романтик болзоод л гээд мөрөөдсөөр их сургуульд орлоо, гэтэл миний хажуу талын ширээнд хэн сууж байсан гээч. Нөгөө мэдрэл чинь- инээчихсэн сайн уу? 3сар уулзаагүй бүүр санацан байшд гэчихсэн сууж байдаг байгаа. Ёооо дахиал тэнэг Дамботой цуг 4 жил сурна гэжүүүүү??? Арай хийж аятайхан залуутай танилцана нөгөө тэнэг чинь очоод хэрэлдээд зодолдоод булаацалдаад унана- ёооо ямар яршигтай гэж бодно. Муу дурак-д яааж ч хэлээд ойлгохгүй "би чамд хайргүй, би чамайг үзэн яддаг, чи бид 2 хэзээ ч тохирохгүй, дараа төрөлдөө ч чамтай суухгүй энэ хэдэн үгийг би бараг наснаасаа ч олон хэлсэн- харин тэнэг Дамбо надад хайртай гэж тэнэгтсэн хэвээр л байна.

mongolia2007year-132.JPG
Хэмжээс: 600x450 100k
Сэтгэгдэл: 0
Үзсэн: 2017

Тогооч
Хэмжээс: 473x600 71k
Сэтгэгдэл: 0
Үзсэн: 3131

mongolia2007year-174.JPG
Хэмжээс: 600x450 117k
Сэтгэгдэл: 0
Үзсэн: 2733