Амралт чөлөө нь
Амраг-жин гоогын өрөөнд
Ажил хэрэг нь
Албан дайллагын ширээнд
Ажилтан судлал нь
Арилжаа бизнесийн солилцоонд
Асар барилга нь
Авцаа  наймааны нөмөрт
Үүрэг харалт нь
Хурай урианы хашхираан
Үү-дэлт шинэчлэл нь
Хурал цуглааны индэрт
Төсөв төсөл нь
Дөрвөлж ширээний халаасанд

Эрт урьдын цагт, нохой нэг caйн найзтай болохоор ихд санаашарчээ гэнэ.
Нэгэн өдөр, нохой яваж байгаад чонотой харгав. Чоно:
- нохой чи xaa очих гэж явна? Гэж асуусанд нохой:
- нэг caйн найзтай болохсон гэж эрж явана гэж хариулав. Чоно сонсоод:
- заа тэгвэл намайг дагаарай гээд хоюул найзлав. Гэхдээ шөнө болоход нохой зуршил ёсоор хуцасанд чоно сандарч,
- битгий хуц, битгий хуц. Баавгай сонсочихвол бидэнийг барихаар ирж мэднэ  гэж сануулав.
" үүнээс үзэхэд баавгайгын чадал чоноос илүү юм байна. Очиж баавгайтай найзлавал дээр юмсанж" гэж нохой боджээ. Маргааш нь нохой чоноос салж яван  баавгайтай найзласан байна. Шөнө нь нохой мөн л зуршил ёсоор хуцаад байв. 

( Дэлгэрэнгүй... | Сэтгэгдэл [] | Үлгэр | Оноо: 0/0 | Өвөр Монголын яруу найраг )

Илжиг нэг өдөр бэлчээрээс арслангийн арьс олжээ. Тэгээд өнөөхөө нөмөрч нуурын хөвөөнд очин зүсээ тольдоод:

-Ээ халаг, одоо би чинь арслан болчихлоо шдээ. Хэн ч намайг илжиг хэмээн элэг барьж чадахгүй болсондaа гэж ханхалзаж гэнэ.
Илжиг ойд орвол түүнтэй халз мөргөсөн зэрлэг гахай хөл  нь чичрэн хэлээ ороолдож:


( Дэлгэрэнгүй... | Сэтгэгдэл [] | Үлгэр | Оноо: 0/0 | Өвөр Монголын яруу найраг )

Хэдэн өдөр хэл дээрээ нойтон юм тавилгүй, ангийн ганзага муутай гэсэж явсан арслан гуай аз даарч нэг яст мэлхий олзлов. Гэвч өнөөх нь толгой хөлөө хуяг дотроо нуун арслангийн арга аашийг барагдуулна. Арслан яст мэлхийг зуун авч хэд хэмлэсэн болов ч  хатуу хуягыг нь эвдэж эс чадаад арга ядахдаа цааш орхиод санаа алдан гэлдрэв.

( Дэлгэрэнгүй... | Сэтгэгдэл [] | Үлгэр | Оноо: 0/0 | Өвөр Монголын яруу найраг )

Б. Журамт: Говийн амьтай чулууд

1.
Өргөн говийн чулууд минь дээ хөө
Өөхөнд баглаатай бөөр л юм уу даа
Үгтээж таслахаар нь өнчин хоцордог
Үндэс бүтэн эрдэнэ ч юм уу даа

Дахилт:
Галавын галаваас тамгатай ирсэн
Газар эхийн амин эрдэнэ дээ
Говийн чулуу говийн чулуу
Голомт нутгын эрдэнийн эрдэнэ юм
2.
Хүрэн говийн чулууд минь дээ хөө
Хөндий цээжний зүрх ч юм уу даа
Хөндөж эмтлэхээр нь эмзэглэн хоцордог
Хүйн холбоотой эрдэнэ ч юм уу даа
/дахилт/
3.
Тэнүүн говийн чулууд минь дээ хөө
Торгон харааны цэцгий ч юм уу даа
Таллаж хуваахаар нь уйлан хоцордог
Далдын сүнстэй эрдэнэ ч юм уу даа
Дахилт

/ Түмт Чо. Шинэ хөрвүүлэв/

Урьд нэгэн хот байж гэнэ. Хотын ард нь цөм амьтад юм санж. Энэ хот нь нэг л их биш ч замын хөдөлгөөний эмх журам муу, үргэлж машин тэрэгний аваар гардаг байжээ.
Хотын дарга зараа гуайг энэ асуудал их зовоожээ.тэгээд нэг өдөр зараа гуай түшмэл туулайдаа:
- Манайхны замын хөдөлгөөний эмх журам маш муу байна. Чи нэг шийдвэрлэх төсөл гаргачихдaа гэж тушаав. Туулай түшмэл:

Бо. Цэнгэл : Баяртай

Нугын жаахан чөлөөнд хоёулаа саллаа даа
Тохой хүрэхгүй зайд хоёр зүгт явлаа даа
Тохойрч урсах хайр эргээ эвдсэнийг яая
Нураад л эвлэрэх дурлал энгэрээс холдосонг яая

Нуурын халцгай дэнжид нууж золгочихоод саллаа даа
Ая дуу ч хүрэхгүй айлын үүдэнд очлоо доо
Амраг моддын оройгоор манан татсаныг яая
Намрын шувууны сүүдэр газарт өнчрөсөнийг яая

Баяртай гэсэн үгийг хэлж барсангүй саллаа даа
Нимгэн дээлийн чинь ханцуй дээр нулимс болоод хоцорлоо доо
Нүдэн булгын ус нь харгиа татсаныг яая
Барьц муутай бөх шиг ганцаар хоцорсныг яая

Нугын жаахан чөлөөнд хоёулаа саллаа даа
Тохой хүрэхгүй зайд хоёр зүгт явлаа даа
Тохойрч урсах хайр эргээ эвдсэнийг яая
Нураад л эвлэрэх дурлал энгэрээс холдосонг яая

/ түмт чо. Шинэ хөрвүүлэв/

Р.Тэнгис/ Ордос /

Туулын гурван шувуухай
Уулын дээгүүр ниснэ
Дуулим хорвоогийн өвөрт
Урван эргэн ниснэ
Сарны мөнгөн цацрагт
Жигүүрээ билүүдэн ниснэ
Намрын тунгалаг саранд
Зүсээ тольдон ниснэ
Туулын гурван шувуухай
Уулын цаанаас жиргэнэ
Туулын шуугианаа чагнан
Уяран хайлан жиргэнэ
Уул уулын дээгүүр
Уртын аяндаа жиргэнэ
Үүл үүлийг зүсэж
Огторгуйн тагнайгаар ниснэ
Буурал хорвоогийн тоосыг
Бутраан садраан ниснэ
Буянтай нутгаа угийлэн
Буйлан хайлан ниснэ
Нуураа үгүйлсэн хунгийн
Нулимс дагаж ниснэ
Нутгаа санасан хүний
Сэтгэл уярааж ниснэ
Намрын мөнгөн тэнгэрээр
Наашаа цаашаа ниснэ
Нарны торгон цацрагаар
Наадан саатан ниснэ
Холын цэнхэр агаараар
Дуугаа хоргодуулан ниснэ
Хонин бор нүдэндээ
Нулимс бөмбөрүүлэн ниснэ
Туулын гурван шувуухай
Тун ч уяруун жиргэнэ
Туулын усаа мөрөөдөөд
Дуулан уяран жиргэнэ
Бум бужигнасан хорвоогийн
Бутрах тоосонд ниснэ
Булаг шанд усны
Бургил-оо чагнаж ниснэ
Алаг борлог амьдралын
Алхаан дээгүүр ниснэ
Арын уудам нутгаа
Алсаас дараалаад ниснэ
Хаврын галуу ирэхэд
Харихаар зориод ниснэ
Харааны цэнгэг агаараар
Халин дүүлэн ниснэ
Сэтгэлд хоргодосон шувуухай
Сэмээрхэн тэгээд ниснэ
Сэрэх харахын чөлөөнд
Сэтгэл энсээж холдоно
Туулын гурван шувуухай
Уулан дээгүүр жиргэнэ
Туулын усандаа буцахаар
Үүлэн дээгүүр жиргэнэ
Танимаар хан дууг нь чагнан
Талын бороо шивэрнэ
Танхил гурван шувуухай
Даан ч холдон аяарлана
Уяруун дууг нь чагнасаар
Сэтгэл нэг л энсрэнэ
Урваад ирэхийг нь хүсэхэд
Итгэл алдрам дэнслэнэ
Аялан ниссэн шувуухай
Аяндаа мэнд яваасай
Ар хангай нутагтаа
Амар мэнд-хэн хүрээсэй
Туулын гурван шувуухай
Даан ч хөөрхий шувуухай
Өвөр нутгийн агаараар
Өрөвчхөн жиргэсэн шувуухай

/ Түмт Чо. Шинэ хөрвүүлэв /

Га. Чин-баатар /1976 2010/ агсны шүлэг

Он цаг яг л үерийн усан мэт
Оноо алдаа хоёрын минь дундуур шуугин урс-хуй
Ширэн-гэтэж үлдсэн шарилж хамхуул мэт
Ширэлдсэн бодоллоо тэврэн хойно нь би үлд-хүй...

Он цаг яг л хаврын салхин мэт
Уран-хай хадаг шиг мөрөөдлийг минь сэмэлэн сэмэлэн исгэр-хүй
Өгөрсөн хожуул мэт гоонь ганцаараа
Өвгөрсөн дуртгалаа хэмлэн энд би зогс-хуй...

Он цаг яг л аадрын бороо мэт
Оорцог хад шиг биеийг минь довшилон өнгөр-хүй
Сэтгэлд шаагих дуртгалдаа шаналан баясан
Шүдгүй буйлаа омолзуулан залуу насаа үгийлэхүй...

2008.3.10
/ Түмт Чо. Шинэ хөрвүүлэв /

Зохиолч орчуулагч Түмт Чо.Шинэ

Овог : Түмт

Аавын нэр : Чойнжин

Бүтэн  нэр : Түмт Чо. Шинэ

1964 онд төрсөн.ордсын үүшин хошууны галуут нутгын уугуул.

1985 - 1987 онуудад өвөр монголын монгол хэл бичгийн тусгай мэргэжлийн сургуульд / одоогийн Хөх хот Үндэсний Дээд Сургууль/ суралцсан.

1987 - 1999 онуудад Ордос хотын Үүшин хошууны засгийн газрын радио телевиз, хөдөлмөр ажилтан,үндэстэн шашин  суртахууны комисс зэрэг ажилын салбаруудад ажилласан.

1999 оноос одоо хүртэл Ордос хотийн Үүшин хошууны  намын хорооны тамгын газрын орчуулагчаар ажиллаж байна.

( Дэлгэрэнгүй... | Сэтгэгдэл [] | Намтар | Оноо: 0/0 | Өвөр Монголын яруу найраг )

Магнай нь чинэсэн манжийн хаан
Маханд биш монголд цадав
Малгайд чанасан чингийн ухаанд
Маны монгол монголоо чадав

Ойрыг бус холыг мэдсэн
Ойрд эр цагаа олоогүй
Өсгий зуусан тэнэг барлагууд
Эсгий тохсон тэмээг үзээгүй

Улаан бодон улайж харагдана
Галзуу тоссон төрийн улай
Улаан бодон улцайж харагдана
Газар авсан түүхийн булай

/ Түмт Чо. Шинэ хөрвүүлэв/

Артай

Өнжүүт хонуут зориуд элсэн шуурга хэцүүдэв ээ
Өлбөрч хоргодож холбироод найман шарга жилийв ээ
"Өвлөсөн залгасан эрдэнээ үгүй хийж болохгүй ээ !"
Өвөг Чингис уурлаж орог сааралдаа мордов оо
Өвчүү хучсан сахал нь аянгын дуугаар садрахад
Өчүүхэн дэлхий чичрэн өндөрлөг мoнгол тодров оо
Үзэсгэлэнт ногоон тал харц даган дэлгэхэд
Өмөлзөж унах нулимс хацар даган хурдлав аа
Өөгүй мoнголын хүчин доор үхэшгүй шид олсон
Өршөөлт эзэн маань дээшилсээр уулын оройд гарав аа
Өрлөг найман шарга нь алтан үсэг болоод
"Өнөр цэцэг"- ийн хуудсанд тоглож байх нь харагдав аа !

/ Түмт Чо. Шинэ хөрвүүлэв /

Өглөө,шоргоолж ойн гүнд хоол хайж явав. ойд ихээхэн хувиралт гарч, газар сайгүй хатсан навчис хийснээ.уур амьсгал жихүүн болжээ. ойр хавьд нам гүм. шоргоолж найзад нь алга байлаа. Гэнэт шаазгай шагших сонсогдоход дээш харав.тэртээ дээр модны салаанд шаазгай сууж байв. шоргоолж,
- Хөөе,шаазгай гуай caйн.хараацай, хөхөө, алтан гургалдай нар xaaчив аа? гэж   асуувал шаазгай,
- Тэнгэр хүйтрэсэнээс тэд цөм өмнийн дулаор нийгийг зорж өвөлжихөөр явсан, хойтон хавар болбол буцаж ирнэ .   гэжээ.
Тэд хоёрын ярилцахыг мэлхий сонсоод, уснаасаа палхийн үсрэн гарч ирээд,
- Шоргоолжоо,би яг сайхан чамтай уулзаад  явъя гэж байсан юм. шоргоолж оо,чи бас өмнө оронд явахаар болоод байгаа юм уу?  гэвэл мэлхий,
- Үгүй ээ,гүй.би унтахаар явна гэжээ. шоргоолж гайхаж,
- Нар дөнгөж гарч байтал унтана гэдэг чинь ... хямраа тусаа юу найз минь гэвэл,  мэлхий,
- Энэ удаагийн унтлага маань энгийн унтлагатай таарахгүй,харин маны мэлхийнүүд өвөлдөө унтаж,хавар болохоор сэрнэ. өөрөөр хэлбэл ичээлгэ гэдэг тэр дээ гээд ярилцахы зуур нэг нүх малтаж орхиод  шоргоолжод,
- Үзэв үү? өвөл би энэ нүхэн дээ ороод   суучихвал салхи шуурга, цас мөснөөс цөм зовохгүйгээр дулаан тавтай өвөлжчих биш үү гэв.
Шоргоолж урагш дөхөж нүх уруу шагайвал   нээрэн сүртэй гүн нүхэн оромж байв.
шоргоолж ч өвөлжих бэлтгэлээ хийх хэрэгтболсоныгонг ухамсарлаж,нэг тарган   цагаан хорхой агнаж олоод гэр лүүгээ чирч  буцав.

/миний хайртай надад хайртай хүмүүстээ зориулав/

Уулнаас шороо салж болно
Агуулгаас хэлбэр салж болно
Урсгалаас долгио салж болно
Урваж тэд салбал салаг!
Бид салахгүй
Бид салахгүй ээ!

Салахгүй ээ бид
Салбарахгүй ээ бид
Санаа нь төрөлх уяатай
Сахал нь хүртэл холбоотой

Задрахгүй юм бид
Завсардуулахаас айдаггүй юм бид
Залуу зандан насандаа инээх маань хүртэл адилхан
Загал буурал болчхоод ханиах маань хүртэл ижилхэн
Занах муу амьтанг гялайх маань хүртэл адилхан
Замын сайн хүмүүст баярлах маань хүртэл ижилхэн

Нөхөд гэдэг эрдэнэ юм дээ
Нөмөрч явдаг тэнгэр юм дээ
Өргөж босгодог гар юм даа
Өршөөл үзүүлдэг бурхан юм даа

Монгол гэдэг агаараар
Амьсгалж бид явсан шуу даа
Монгол соёлын төлөө гэж л
Амьдарч өнөөдөр хүрсэн шүү дээ

Бид сална гэж
Битгий хэл ээ
Энэ үг цээртэй
Далан худлаа
Хорвоод бид салахгүй
Диваажинд очсон хойноо ч
Бид салахгүй
Бид салахгүй ээ

/ Түмт Чо. Шинэ хөрвүүлэв/

Халхавчин цаадах нүд чинь
Харанхуйд дасаж гүйцжээ
Хальт мөлт гишгэлэг чинь
Хайран хүслээ талхижээ

Хагд өвс шарлаж
Хахир салхинд хийсэх цагт
Хаан нартайгаа чи
Хамт дээшлэн мандана

Халуун амь нас
Хар тэргүүтний ирээдүйг
Хатан дэлхийд чухамдаа
Хайр гүй хүлээлт гэж алгаа

Хангай нутаг эх дэлхий
Хайлан уясахын цагт
Хаан нартайгаа чи
Хамт дээшлэн мандана

/ Түмт Чо. Шинэ орчуулав/

Монголын сарантуяа
Миний хайрын цэцэгхэн
Нарны алтан цацраг
Сарны мөнгөн туяа
Намуун шөнийн аяз
Намрын талын шүүдэрхэн
Наалинхай салхины алиал
Нарлаг өдрийн мишээл
Үзэг цаас нийлүүлэн
Үг захиа үлдээж
Үнэнч санаагаа илчлэн
Үүрдийн дурсамж болгосон
Үүшин нутагаас мордож
Уужим талдаа буцсан ч
Урд хөршдөө ирхээр
Учран жаргах байлгүй

Сэр сэр салхи сэвэлзэн үлээгээд
Сэм сэм санаа алдуулах нь учиртай
Цэцэг өвс зөгий эрвээхий найрсаад
Цэцэн цэлмэг бүжих нь урамтай
Гургалдай дуугарч хараацай шулганан
Гуниггүй тал уужимсаад
Залуус баясан үерхэн дэгдэж
Захгүй хөдөөд хайр бялхна
"элс манхны эх нутаг"хэмээх
Эгшиг яруу найргийн тухай лекц
Эрдэмт багшаасаа сонсож суугаа оюутан залуу
Эрх бяцхан хүүхэд насаа мөрөөдөж
Ухаан санаа нь хэдийн жигүүр ургаад
Унасан шороо уугуул нутагтаа нисэн хүрч
Унаган балчиртаа тоглож явсан
ухаа толгодод нь уусанхан жаргажээ

/1995 он/

Хоёр бяцхан нарсны чих
Хоёр өөр тавилантай
Нэг нь ууланд ургаж
Нөгөө нь гэрт таригдав

Уулын бяцхан нарс
Амьдралын алаг цоог үзэж
Айлын бяцхан нарс
Асрал тэтгэвэрт нялуурав

Халуун зуны наранд шарагдан
Хахир өвлийн хүйтнийг тулж
Уулын бяцхан нарс
Асган чийрэг бойжно

Дулаан гэрт тухалж
Сэрүүн цонхноос сэрүүцэн
Гэрийн бяцхан нарс
Хэт танхил өсөв

Гарагийн шимийг хүртэн
Гачгийг туулах зоригоор
Гаднах бяцхан нарс
Газрын гүүнд үндэслэв

Айлынхан бордуур оруулж
Ангасан үед нь усалж
Өрөөн дэх бяцхан нарсаа
Өөрийн хүүхэд шиг энхрийлэв

Уулийн бяцхан нарс
Удалгүй өсөж томроод
Улс орондоо тусалж
Уран барилгын нуруу тулгуур болов

Өнөөх пэнсний нарс
Өсөж томорсон юмгүй
Гэр зуур чимэг хачир болж
Гийчин зочны л нүд хужирлана

/1996/

Гүн усны цээл шиг
Хүүхний нүд талимаараад
Гүн ухаалаг оньсого болж
Хүүгээс таавар нэхнэ

Хүдэр загасчин болж хүү
Хөнгөн завь сэлэн
Хөх цэнхэр мандалд нь
Хүний жаргал хайж яана

Ботгон торомгор хүүхний нүд
Болчимгүй давлагаан босговч
Буужин шигээр хүүгийн завь сумдаад
Буцаж цуцахын учиргүй

Caйн сайхаанд хүрэхий төлөө
Сайхсахь салхь боро далдирахгүй
Сал онгоц нь урван хөвөх юм бол
Сажигдан унаж үрэгдэн дуусахаас ч сийхгүй

/1994 он/

khongor043.jpg
Хэмжээс: 600x817 170k
Сэтгэгдэл: 0
Үзсэн: 4824

mongolia2007year-042.JPG
Хэмжээс: 600x450 98k
Сэтгэгдэл: 0
Үзсэн: 4540

mongolia2007year-129.JPG
Хэмжээс: 600x450 79k
Сэтгэгдэл: 0
Үзсэн: 4266