|
|
 Өгүүллэг: Ц.Түмэнбаяр : Гаслан
Оруулсан admin on 2009-02-16 01:17:29 (4941 уншсан)
Яс нь яйрах мэт өвдсөн ч хөмхийгөө цус шүүртэл зуусан Эсэнбөхийн мэнэрсэн нүдэнд нурж унасан майхан, энд тэнд ичгүүр сонжуургүй тэрийн ойчсон үхдэл, хүний цээж бөгсөнд зоогдож сэрийсэн жад сэлэм манантаж харагдана. Эсэнбөх “амьд амьтан үлдсэн болов уу” хэмээн горьдож, тасарч санжсан хөлөө чирэн цусан зам татуулсаар мөлхөж, үхдэл бүрийн цээжинд чихээ наавч ганц ч бүлээн амьсгаа сонсогдсонгүй.
Түүний цээж дэлбэртлээ амьсгаадаж, нүд нь эрээлжилнэ. Хийморлиг догшин эрсийнхээ, талаар нэг шагай шиг цацагдсан үхдэл хүүрийг харахдаа өөрийн эрхгүй нүд дальдарч, хумсаа элсэнд шигтгэн самардлаа. Энэ бол түүний зуу дахин үхсэн ч цагаатгаж эс чадах гаслант алдаа байсан юм. * * *
Нигүүлсэнгүйн дүрт лам хуврагууд үерийн ус шиг цувж, монголчуудын сэтгэлийг эрлэг, тамын орны үнэн худал нь эс мэдэгдэх элдэв үлгэрээр мунхруулан түүнийгээ гэгээрүүлэн гийгүүлж буй хэмээн зарлан тунхаглаж, оронд нь Монголын алт, эрдэнэсийг мөн л үерийн ус шиг зөөж, Цастын орон алтаар гулгиж байлаа. Түүнийг үзсэн Эсэнбөхийн зүрхэнд шигдсэн сум мэт шаналгаж, цээжинд нь хорсол нэрэгдэж, зөвхөн алт, баялаг төдий биш Төвдийн шашин, Манжийн хааны арга баширт монгол ноёд хэд тасдуулсан могой мэт хүч тарамдай эвдрэлцсэнд уур омог нь буцлан эгдүүцэж, Төвдийг түйвээн, алдсанаа эгүүлэн авах өшөө хорслын гал ассаар удсан билээ.
Гэхдээ эзэн Чингисийн ч бай, хэн нэгний гаргасан замаар бус өөрийн ухаанаар Төвдийг буулгаж авах санаа сэдсэн нь дэндүү их зориг зүрх гаргасан хэрэг байлаа. Гэсэн ч эргэлзэж, тээнэгэлзэлгүйгээр бодож боловсруулан, энэ тухайгаа бараг өөрөөсөө нуун бэлдсэн гэхэд хилсдэхгүй. Гурван жил отор хийж, малаа таргалуулан, дулаан бөх хувцас базааж, шилдэг агт морьдоо сорчлон хурааж, өсч яваа хөвгүүд, хүүхдүүдийг ч ч өөрийн биеэр сонжин цуглуулж илдний нь ирийг хурцалж, эрчүүдийнхээ булчинг чангалж авлаа. Тэр бүү хэл малаа хорогдуулж, ажлаас хойш суусан нэгнийг хатуу цээрлүүлж, архи дарс хэрэглэхийг цаазлан хорьж, өөрөө дуслыг ч амсаагүй билээ.
Чингээд зуны эхэн сарын нэгэн сайн өдрийн ургахын улаан нарнаар Төвдийн Цаст уулыг түмэн цэрэгтэй зорьж билээ.
Нар салхинд борогшин чинэрсэн хүрэн хүрэн эрчүүд жад сэлэм сэрэлзүүлэн Төвдийн шашны гай барцадыг арилгахаар одсон сон. Эсэнбөх Цаст уулын үүл сүвэлсэн халилыг зам болгон сонгож, Бутлан ордон, Лхасыг дайрахаар мордсон нь энэ бөлгөө.
Орой дээр цас хаялсан цагаан тэнгэрээс өөр юу ч үл үзэгдэнэ. Жавар салхи энгэр заамаар сэнгэнэн, үүрээр бараантан ягаарах уулын сэрвээ оцойн суусан лужир араатан мэт үзэгдэж, агт морьдын соргог чих сортолзон, хулмалзаж, газар хороож өгөхгүй зүрх алдана. Цаст уулын давчуу хавцгайгаар тэчигнүүлэн өгсөхөд уул ороосон манан дунд дөнгөж урдах тэргээ л харж явлаа.
Газар тэнгэр зандралцах мэт хүрхрэн буух их цасан бөөн бөөнөөрөө нурж хавцлын үрчлээ эрмэг зоримог хөвгүүдээс нь хичнээнийг залгисан гэх вэ. Түүчээ, түүчээ тэрэг, хэрэм адил эгц ёроолгүй хад мөргөж харанхуй ангалд зомгол шиг бутарч байлаа. Тэнгэрийн хоймроос бууж ирэх хүчит салхи чухам сорилт, шийтгэл хоёрын алийг оноож буйг эс ялгам. Өшрөм хүйтэн, хувь заяа дэнсэлсэн бүргэр бор өдрүүд ар араасаа цуван, цэргүүд байлдана гэхээсээ илүү энэ ууланд ясаа тавих ээлжээ хүлээж байна гэхэд буруудахгүй болжээ. Цавчих сэлмийн ирэн доогуур шургах гэдэг үүний дэргэд гал үлээхтэй адил буюу.
Ийнхүү бүтэн хоёр cap өлсөх, өвдөх, үхэхийн гамшгийг улаан нүүрээрээ туулж, гурван мянган цэргээ Цастын халилд үйж, хэдэн арван шар тэргээ хаднаас халиалаа. Гэвч буцах зам байхгүй.
Цэргийн цуваа гүн бодолд дарагдан дүнсийж, инээд нь ширгэсэн царай төмөр мэт барайн, халин одогсдын хойноос ээлжээ хүлээх мэт даанч урамгүй болжээ. Исгэрэх сум, ирт мэснээс бэрх хүний нутгийн зангий нь мэдэхгүй байгалийн араншинг яалтай билээ. Гагцхүү Монголын ногоон талыг шар жанчаар бүтээж буй Төвдөөс ямар ч үнээр хамаагүй хариугаа авах эцсийн зорилго л урагш нь ганц хоёр гишгүүлж байлаа. Чингээд арга буюу Хөх тэнгэрээс хүчин туслахыг гуйхаас өөр мэх олдсонгүй. Мэргэн бөөгийн айлдсанаар хүний ганц хүүгийн халуун зүрхээр онгон тэнгэрийг тахих агаад хамгийн хэцүү нь тэр хүн өөрөө чингэхийг хүсч, улаан гараараа зүрхээ сугалах учиртай байлаа.
Арьсан хэнгэргийн дэлдэлт агаарт цууриалан түгэж, ерөөл дуудлага уянгалуулан хэлэх агшнаа эзэн Богдын догшин сүнс орчилдон эргэлдэх мэт хүн бүрийн нүд мөнх тэнгэрийн хүчинд сүслэн залбирч сөхрөн мөргөсөн бөлгөө. Энэ үед хэнхдэгнээс нь халуун уур савссан орь залуу эр олны дундаас урагш гарч, хурц жадаар цээжээ яран зүрхээ сугалж, тэнгэр өөд өргөлөө.
“Ийнхүү монгол эрсийн хатуу чанга тэвчээр, их цөсөөр-Цастын уулыг давлаа. Монголчуудын нэр нь дуулдсан газрын хөрс нь хүртэл чичирдэг байсны учир утга үүнд ч байж болох юм. Тэднийг төвдүүд гарсан цагаас нь эхлэн түгшин хүлээж асан ч сураггүй cap орчим болоход нь л хадан хавцалд үйгдэж дуусаа биз хэмээн сэтгэл амарсан бөлгөө. Гэтэл нэг л шөнө тэнгэрээс аянга мэт бууж ирэх нь тэр ээ. Тэд замд үзсэн гай гамшиг, амссан зовлонгоо нөхөх мэт өшөө хорслоо лам хувраг, сүм хийдэд таргаж, ял тулган, хайр найргүй эвдэн сүйтгэж, галдан шатааж, тонон дээрэмдэж, алан хядаж байлаа.
Магадгүй Эсэнбөхийн нүдэнд аймшиггүй зоригоор амиа зольсон олон залуусынх нь турьхан нүүр царай харагдаж, тэр бүрийн хариу болгон өшөө хорслоо тайлж байсныг хэн байг гэхэв. Чингээд хоёрхон хоногийн дотор Лхасыг үнсэнд хутгаж орхиод, өнгөтэй өөдтэйг нь ачаалан нутгийн зүг жолоо залжээ.
Төмөр шиг чанга хатуу зориг, чин сэтгэлтэй дайчин эрсээ харахуйд самсаа нь борхирч, бахархах, өрөвдөх зэрэгцэн уярч явлаа. Бэрх хэцүүг нэгэнт ардаа хийсэн тэд ер юу ч болоогүй юм шиг хүд хүд инээлдэн зарим нь эхнэр хүүхэддээ өгөх бэлэг сэлтээ сэмхэн үзэж яваа харагдана. Эсэнбөх “үрэгдэгсдийнхээ ар гэрт чамлахааргүй ша харамж өгөх юм шүү. Хайран ч залуус минь” хэмээн халаглан бодож явлаа.
Нутгийн зах харагдахад хүн бүрийн сэтгэл хөдлөн, агт морьдын алхаа гишгээ хөнгөрөн, цаанаа л нэг таатай сайхан боллоо. Гэтэл яг нутгийн дээсэн дээр олон майхан, морь мал харагдана.
Гайхасхийн дөхөж очиход өөдөөс нь алд цэнхэр хадган дээр мөнгөн аягатай сүү мэлтэлзүүлэн барьсан шарын шашны элч өвдгөөрөө мөлхөн угтах нь тэр ээ. “Тэнгэрийн салхинаас бусдыг дээрээ гаргаж үзээгүй Цастын их оргилыг хатан зоригоор туулж, хэрэг зоригоо бүтээгээд эх нутгийнхаа дээсийг алхаж буй Их Чингисийн удамт баатруудын амгаланг эрж, сүр хүчийг айн бишрэхээс өөр аргагүй учир Далай ламын зарлигаар аяны замд чинь угтан түмэн амгалан, мянган баяр хүргэж буйг таалан соёрхоно уу” хэмээн түгдэрч няцахгүй, дуржигнуулан уншлаа.
Эсэнбөх мэл гайхсан ч, бэлгэ дэмбэрлийг бодож, хадаг сүүг авлаа. Элч хойно урд нь гүйж, хөлд тээглэх нь яршигтай. Асар асарт айраг, архи сөгнөж, гунан тогоогоор мах чанаж, нутаг нутгийн амттан шимттэнээр дайллаа. “Нутгийг нь түйвээгээд ирэхэд ингэж угтахын учир юу” хэмээн бодсон ч “Айж байгаа шүү ухаантай юм байна л даа. Нутгийн дээсэн дээр эд нар яав л гэж дээ” хэмээн омойсжээ.
Дарс шимцгээн, өөхтэй тарган махыг том томоор нь огтлон үмхлэхэд хундага хоосрохыг эс андах элч, үйлчлэгч нар дор дор нь дүүргэж, аманд цутган алдаж шахна. Урт, хүнд замд аяншиж ядарсан эрчүүд халуун мах, хатуу дарсны амтанд дорхноо хөлчүүрчээ. Нанчид хүртсэн цэргүүд унан тусан ойчно. Ойчсон болгон дээр элч очиж “Бос, бос, уу, уу” хэмээн архи ам руу нь цутгахад, зарим нь ухаан мэдрэлгүй хүд хүд залгин, зарим нь юу хэлж, яаж буйг ч үл мэднэ.
Сархадад манантсан Эсэнбөхөд нэгэн гоо охиныг авчрахад гэнэт түүний согтсон сохор ухаанд “Бид чинь архи, хүүхэн хоёроос болж ирсэн биш билүү” гэсэн санаа харван орж, жадаа тулан өндийв. “Босцгоо” хэмээн тэнхээгээрээ хашгирсан боловч, нэг ч амьтан өндийсөнгүй. Энэхэн агшнаа яах ийхийн зуургүй төвд цэргүүд майханд дайран орж, өнөө нохой мэт шарваганагч төвдийн элч Эсэнбөхийн шилбийг тас цавчив.
Эсэнбөх хяргуулсан өвс мэт унахад, Төвдийн цэргүүд дайчин эрсийнх нь толгойг газар дээр нь цавчиж, сүвээнд нь сэлэм дүрэхэд хөөрхий тэдний архинд манантсан нүд гайхан дүрлийгээд гал нь унтарч байлаа. Төвдийн элч “Чамайг амьд үлдээе. Харин бидэнд гаргасан замаа зааж өг. Чиний мөрийг үзмээр байна” гэлээ. Эсэнбөх Тэгнэ байхаа чи” гээд улаан нүүр лүү нь нулимахад төвдийн элч сэлмээ далайснаа больж, ханцуйгаараа нүүрээ шудраад “Үгүй, би буцах замдаа чиний хатаж үхэхийг чинь үзэх учиртай” гээд дээгүүр нь алхан гарлаа. Эсэнбөхийн нүдэнд түүчээ түүчээ тэргээр ачсан алт эрдэнэс гал цусанд хөрвөсөн их талаас Цаст уулыг чиглэн аажуухан урагшлах нь үзэгдэв ээ.
(
Сэтгэгдэл бичих? |
Өгүүллэг |
Оноо: 0/0 |
Өгүүллэг )
Манай сайт танд таалагдаж байвал LIKE хийгээрэй. Танд баярлалаа.
|
|
|
|
 |
Санал асуулга |
 |
|
Та манай гишүүн болохыг хүсвэл энд дарна уу.
t
Одоо онлайнд 208 зочин 0 гишүүн байна.
|
|
|
 |
 |
Агуулга |
 |
|
| Бямба, 2024.03.30 | | · | Лха Отхан : ЗАМЫН ТУХАЙ ШҮЛЭГ |
| Даваа, 2024.03.04 | | · | Б.Явуухулан: Сонин сурвалжлагчид ярьсан нь |
| Пүрэв, 2024.01.25 | | · | Г.Мөнхтулга : ХАЙР |
| · | Г.Мөнхтулга : ТҮҮНД |
| Пүрэв, 2023.12.21 | | · | Г.Мөнхтулга : ХОТЫН ШӨНӨ |
| · | Г.Мөнхтулга : ЧАМД |
| Мягмар, 2023.12.12 | | · | Долгорын Цэнджав : ТАМГА |
| Мягмар, 2023.12.05 | | · | Г.Мөнхтулга : Зүүд |
| · | Г.Мөнхтулга : ХЭДЭН ҮГ |
| · | Г.Мөнхтулга : ДҮРСГҮЙ БОДОЛ |
| · | Г.Мөнхтулга : БҮСГҮЙ ЧИ НАМАЙГ ХҮЛЭЭДЭГ ҮҮ |
| · | Г.Мөнхтулга : БИ ХИЙСЭЖ БУЙ НАВЧ |
| Даваа, 2023.11.27 | | · | С.Начин : Уучлалын шүлэг |
| Пүрэв, 2023.10.19 | | · | А.Эрдэнэ-Очир : АЯЛАГХАН ЗАЛУУ НАС МИНЬ |
| · | Ц.Доржсэмбэ: ЧИНИЙ САЙХАН ГАРЫН ХҮЙТЭН |
| · | Ц.Доржсэмбэ: ЦАС БОРОО |
| Лхагва, 2023.10.18 | | · | Т.Дарханхөвсгөл : Үхэр огдой |
| · | Б.Явуухулан НҮҮДЭЛЧНИЙ НАМАР |
| · | А.Эрдэнэ-Очир : Тунгалаг гунигийн улирал |
| · | Ц.Доржсэмбэ : НАМАЙГ ХАРСАН НҮД |
| · | С.Ууганбаяр : НАМАРТ БИ ДУРГҮЙ |
| · | Т.Дарханхөвсгөл : Бидний намар |
| · | А.Сүглэгмаа : Навчисын шуурганаар |
| · | Ц.АВИРМЭД : ТЭР НАМАР |
| · | Д.Бямбажав : НАМАР |
| Ням, 2015.10.25 | | · | Зундуйн Дорж |
| Бямба, 2023.10.14 | | · | Зундуйн ДОРЖ : Өглөө болгон эрт босч |
| · | Батсайхан Баттөгс : Миний нутгийн намар |
| Мягмар, 2023.09.12 | | · | Ц.Бавуудорж : МЭДРЭМЖИЙН ТУХАЙ ШҮЛЭГ |
| · | Ц.Бавуудорж : ИТГЭЛ |
| · | Ц.Бавуудорж : ТОМЪЁО |
| · | Ц.Бавуудорж : НАМРЫН ӨВСӨН ДУНД |
| · | Ю.БАЯН-ОЧИР : МАШИН |
| · | Ю.БАЯН-ОЧИР : ЦЭН ТОГОРУУ |
| · | Ю.БАЯН-ОЧИР : ЖАРГАЛ НЬ ТЭР |
| · | Ю.БАЯН-ОЧИР : ӨНӨӨДӨР |
| · | Ю.БАЯН-ОЧИР : Миний ертөнц |
| · | Ю.БАЯН-ОЧИР : ӨМГӨӨЛХҮЙ |
| · | Ю.Баян-очир : Мод |
| Мягмар, 2023.08.22 | | · | Б.Болормаа : Намайг явсны маргааш |
Та сараа сонгоно уу
 |
|
|
|
 |
|
Facebook 
Twitter 
