СҮҮЛЧИЙН ХУНДАГА-ны учир

Зохиолч яруу найрагч Дамдинсүрэнгийн Урианхай гуай өөрийн найз нөхөр яруу найрагч Бавуугийн Лхагвасүрэнгийн дурсгалд зориулж "Сүүлчийн хундага" шүлэг бичсээн.

Ийнхүү сүүлчийн хундага архийг эрхэм нөхөртөөн сөгнөж нэгэн насны нөхөрлөлийг хүндэтгэн дурсах ёсыг зохиолч Ц.Уламбаяр агсан зохиолч Бөхийн Бааст гуайд хүндэтгэн барьсан гэдэг юм. Үүнээс өмнө энэ ёс байсан юм уу, эс бөгөөс Ц.Уламбаяр гуай үүсгэсэн юмсан уу, бүү мэд...

Зохиолч Ц.Уламбаяр агсан амьдралынхаа сүүлийн хугацааг төрсөн нутаг Архангай аймагтаа өнгөрүүлсэн юм билээ. Түүнийг наснаас эцэслэсэн мэдээг аваад Монголын зохиолчдын эвлэл, С.Удвал гуай, хойлгын ажилд нь оролцуулахаар Бөхийн Бааст зохиолчийг томилж явуулж гэнэ. Энэ хоёр хүн хоорондоо их сайн харилцаатай байсан гэнэ.

...Ц.Уламбаяр гуайг нутаглуулсаны маргааш, төрсөн дүү нь эхнэртэйгээ хоёул аймгийн зочид буудалд, Б.Бааст гуайн буусан өрөөнд ирж түүнийг гэртээ урьжээ. Очиход нь хоол хош төхөөрч бэлтгэсэн байж гэнэ. Хоолоо идэж дуусахад, Ц.Уламбаяр гуайн дүү дээрээс нь дундалж уусан архи гаргаж ирж ийн өгүүлжээ:
"Ах минь нас барахынхаа урд өдөр намайг дуудаж энэ архийг задлуулаад, хоёр хундаганд хий гэлээ. Тэгсэн, за уучих гэж байна. Би ч уулаа. Өөрөө өнөөх хундагатайнхаа талыг арайхийж уугаад, за архиа бөглөөд далд хийчих, намайг үхэхээр миний ажил явдалд оролцох гэж хотоос Б.Бааст ирэх байх. Ажил явдал дууссаны дараа чи энэ үлдсэн архийг түүнтэй хувааж уугаарай. Би өөрийн эрхэм журмын анд нөхөртэйгээ энэ сархадыг хувааж хүртсэн гэж саная даа. Ах нь энийг ууж барахгүй нь, миний дүү уучих гээд хундагаа өгсөн" гэж... гээд Б.Бааст гуай нөхрөө өрөвдөн хайлж ихэд уйлсан тухайгаа бичсэн байж билээ, мөн Б.Бааст гуай хотод ирээд Чойжилийн Чимид гуайд, "манай Умбаа сайхан ухаантай хүн байжээ. Тэгж, үхэхийн үлгэрийг бидэнд үзүүллээ" гэж бахархан ярьсан нь Х.Зандраабайдын бичсэн Ч.Чимид агсны тухай дурсамж "Заяа дутуу бурхад" номд бий...

Сүүлчийн хундагыг өөрийн эрхэм нөхөрт барьж үлдээдэг ийм нэгэн ёс Ц.Уламбаяр гуайгаас хойш зохиолчдын дунд уламжилсаны нэг нь дээр дурдатгасан шүлгийн ёсоор ахин нэг болж дээ, хөөрхий... гэж нэгэн уран зохиол сонирхогч өөрийн фейсбүк хуудсандаа нийтэлснийг хуваалцаж байна.

Зураг: Ж.Лхагва агсны "Толгодын цаана ингэ буйлна" номын нээлтийн үеэр, 2017.03.18

СҮҮЛЧИЙН ХУНДАГА...
Анд Б.Лхагвасүрэнд
(реквием)
I
Гэрийн тоонон дээгүүр
Гэрэлтэн нумарсан зуун өнгийн солонгоноос
Гэнэтхэн, ногоон өнгө нь ганцаар тасраад
Архины лонхонд нуугдаад үлдчихсэн шиг харагдах
Ариун идээний дээжээс нэгэн хундагыг
Нулимсаа залгин байж балгалаа!..
Сүүлчийн хундага!
Сүн далайн давалгаанаас
Ам жишилж байгаа шиг
Хороож барагдахгүй,-
Сүүлчийн хундага!
Хонгор залуугаасаа сэтгэл сэтгэлээ түшилцэн өндөрлөсөн
Хосгүй билигт найрагч Бавуугийн Лхагвасүрэн
Аргын 2019 он, билгийн шороон гахай жил, шинийн нэгэнд
Амьсгаа татахынхаа өмнө өөрөө балгахаар задлуулж,
Андын ёс сахин надад зориулж үлдээсэн
Амсараа халин мэлтгэнэх,-
Сүүлчийн хундага!..
 

II
Гал залгисан мэт түлэх
Сүүлчийн хундага!
Газраа үүрсэн мэт ядраах
Сүүлчийн хундага!
Уухад ч гачлантай гашуун,
Болиход ч гачлантай гашуун,
Ард, түвд Бавуу аавын зоргоор хүү Лхагвасүрэн
Амьсгаа отголохынхоо янар хундагалуулж
“Цугтаа ууж байна!” гэж “бясалгасан”,-
Цус шиг нь буцламгай,
Цөс шиг нь омогшимтгой,
Сүүлчийн хундага!

III
Бөмбөрөн өнхрөх нулимс
Бутанд зувах бүжин шиг
Арьс руу шурган нуугдав ч
Хацар шир – шир зүсэх нь ч,
Атаатны сум хавахаас дор өвтгөх нь ч,
Хашгирч босоод буурал толгойгоороо
Хана руу түс – няс мөргөм тамлах нь ч
Юутай хорлонтой!
Боржигоны бор талд
Босоо төрж,
Бодлын цагаан арслан болж үсрэн
Монголоо доргион хүрхэрсэн,
“Агуу” хэмээхэд дэндүү наанадах,
Алдарын титэмүүд нь ч дэндүү цөөдөх,
Хүсэхүйн чинад эрэмгий шүлгүүдээ
Хүний гараар бус Бурхадын мутраар ургуулсан
Үгэнд багтахгүй андаас хагацахад
Үлэмжийн баян Дэлхий
Юутай хоосон!..

IV
Зэлний хоёр унага шиг налалцаж,
Зэрэгцээ хоёр хайрхан шг ханхайж,
Тэрэгний буулга шиг эртний,
Тэнгэрийн хэл шиг энгийн, нууцлаг,
Амгалангийн орон – Монголын найрагт
Амьдралаа хуу зарлаа, чи бидэн!
Далай нь хүртэл давсаар дутдаг дэлхийдээ ч,
Даваа нь хүртэл чамд навтайж өгдөг Монголдоо ч
Даанч цөөхөн ургадаг
Даамай гүн найргийн
Галбараасан байлаа, чи минь!..
Ард зоноо цугааранг нь уйлуулж одох
Алдар, гавьяа чинь, миний найзаа,
Мөнх бус орчлонд мөнх ч
Мөддөө лав дүүрэхгүй зай үлдээсэн чинь
Он жил элэх тусам
Од, мичид шиг тодрох нь
Олон давтагдахгүй түүх биз ээ!..

V
Очих газар чинь ойрхон, - Тэнгэр ч,
Орох үүд чинь дэлгээтэй, - Диваажин ч,
Битгий тэнд их удаарай,
Бэтгэртлээ санаж хүлээх Монголдоо,
Билүү чулуу нь зөөлхөн “Өнжүүл”-дээ,
Хурдан буцаад ирээрэй,
Хурмастад даатгаж, уйлж гуйяа, найз нь!..

2019.02.12-15
Алтан тэвшийн хөндий

mongolia2007year-035.JPG
Хэмжээс: 600x450 88k
Сэтгэгдэл: 0
Үзсэн: 4295

Ногоочин 2
Хэмжээс: 600x450 119k
Сэтгэгдэл: 0
Үзсэн: 5118

Ноён Гудены хөрөг
Хэмжээс: 600x800 87k
Сэтгэгдэл: 0
Үзсэн: 4165