ШАР ДЭРСНИЙ ХОНГОР НАМАР

Шар Дэрсний хонгор намар

                                                      тоодгор дээлтэй

                                                      годгор гэзэгтэй

                                                                  эрххэн охин 16 нас хүрлээ

Шар шар гэхэд дэндүү шаргал дэрсэн толгой сэгсэлзэн

                                                    наран доогуур хонгор даахь нь халиурна

Саахалтаас саахалтад намрын найр хавтгайрч

                                                    “адуучин”-гууд айлслаа.

                         ТОГОРУУ БУЦНА...

Намрын уйлганасан сэрүүн бороо хоёр хоног орж хөдөөнийхөн түлш алдаж аргал нойтондоод , оготор шар нараа үгүйлэн зутруудуу.Хэдэн  жил “...ирээчээ...” хэмээн арайтай л шувуугаар хэл дайлгүй ирсэн очсон уулзсан учирсан хүн хараар төдийгүй байсхийгээд л утсанд нь огт танихгүй дугаараас залгаж олон жилийн өмнө өөд болсон Ожгоо шиг нь дуугарах түүнийгээ Одгэрэл хэдэнтээ “өөртөө” ад үзсэсхийн?...яасан сайхан завтай улс вэ...хэмээн түвшээн “илүү үзсэн” сэн дээ.

Намрын сэрүүн үдэш гадаа суун

Нас ахиж буйгаа бодохуй дор

Хавар цагийн нахиа болж сэтгэл сэргээсэн

Харин одоо өнгө алдаж хатсан навчис

Хүйтэн салхинд шаржигнан унаж

Хүй орчлонгийн жамыг дагаж

Хот тохижуулахын шүүрэнд

Хог хэмээгдэн ад үзэгднэм

Яг л энэ мөчид хаанаас ч юм

Яарч ирж нэгэн охин

Шарлаж гандсан навчнаас

Шалавхан нэгийг авлаа

                Өнцөг нь хугарчих вий гэж

                Өндөг адил бөөцийлөн

                Өврийн дэвтрийн хуудсанд

                Өрөвдсөн харцтай хавчууллаа

Амьдрал хэмээх их модноос

Ах нь бас шарлаж унана

Охин дүү минь харин чи

Он цагийг үргэлжлүүлнэ

                Тэр их том модны

                Тэжээл болж өөрийгөө золиослох

                Тэнхээтэй бай хэмээн бид хоёрт

                Тэрхүү шүүр шивнэнэ

 Сайхан нэртэй муухай хүүхний тухай дурсана уу

Сайхан байсан нь эрчүүдийн л хэрэг биз

                                                      Надад юуны хамаа вэ

Сайхан нэртэй муухайчуудын тухай бодсноос

Муухай нэртэй сайханы тухай дуулах минь дээ               ай амрагхан минь

 Ххх                                    ххх                            ххх

Хөл хөлийн гишгэлт ондоо

Хөг хөгийн ая дан бүр ч ондоо

Хөгшин хийгээд хөгшдийн тухай бүр ч ондоо

Хөөргөн хөөргөн бодолд минь өнөөгийн  дүрүүд бүр ондоо...харамсмаараа...

Ххх                                                   ххх                            ххх

Шуугилдан бужигнах навчсын дуун гуниг хэлхэн зүрхэнд шүлгийн шад урина.

Шулганалдан босон суун жиргэх болжмор шувууд бор борхон заяагаа хүлхэн уярал төрүүлнэ.

Шунахай хорвоогийн бүгээн тавилан туучин явахуй түмэнтээ сөхрөвч,мөрлөн өндийнэ

Шуурган улаан гал шиг тавилангаа зөрж бус сөрж өнгөрнөө

Ххх                                  ххх                               ххх

Уйлан ганцаардсан шөнө зүрхэнд зуун жилийн гуниг унагав

Уймран шуугилдах навчсын дуун зөн түрэн зүрх халигиав

Уйтан сар өрхний завсраар харамсан дуулж өнгөрөв

Ув улаан гунигийн дуун час улаан болж цуурайтав

Ххх                             ххх                                   ххх

Зүйдэл үгүй тэнгэрт буцах шувуудын ганганаа зүйр,бүр үг шиг ханарна

Зүр гурын дуун эгшиг номин хөвчдөө биесээ хайн зуларна

Зүг чиггүйхэн зүрх гомдлын симфони эгшиглүүлэн цомнол бүжиж нойргүйхэн

Зүүдэн дунд амьдрал хэмээх бадаггүй дуу хүвэрнэ.

Ххх                         хххх                        ххх

Аргалын утаа саахалтын газраас үнэртэж

Агсагадаж ядарсан бие минь цангаа тайлах шиг болов

Арал өндөр амьдралд нуруу намдаад болохгүй нь

Аяа... бор зүрхний амьдрал... бор борхон минь дээ

Ххх                    ххх                       ххх

Цэнхэр талын салхин таанын толгой сэрмээд

Цэцэн цэлмэг оюуны охь манлай цуцам

Цэвэр цагаан сэтгэлийг ямх хараар будахад л

Цэнгийн дайтай амьдрал хумхийн тоос боллоо

Бүлтийсэн болорхон дусал үүрийг санан цэнхэр

Борхон толгодын хаяа залган гүрвэлзэх зэрэглээ яргуй дуурайн цэнхэр

Ботгон цагаан тэшээт агийн үнэрт талын салхин энхэр болоод цэнхэр

Бор борхон хоног хоногийн хангир янгир алхаа зүүдэн үүдэн цэнхэр

Наргиантай дүрсгүйхэн уулын горхины харгиатан урсах урсгал гялгар цэнхэр

Нарийнхан хөмсгөн шинэдийн саран уран гоёор сэмээрхэн цэнхэр

Навчислах моддын нялххан нахиа зөөлөн бүүвэйлэг цэнхэр

Найрсан уясах хаврын урин баясгалантай яа цэнхэр

Үүрийг үргээн жиргэх бяцхан шувуухайд дуулалданхан уянгын цэнхэр

Үйрмэгхэн тэргүүнээ өргөх бутсын нахиа салхинд хийсмэглэнхэн цэнхэр

Үндэс түрэн хавраар гоёх амьд байгалийн түмэн аялгуу өнгө өнгөөрхөн үү цэнхэр

ҮҮл болоод одоор гоёх дээрхийн ноён цэнхэр огторгуй эрхэмсэгхэн цэнхэр

Цэнхэр цэнхэр бодгалиуд

Цэнхэр цэнхэр бодлоос нисэн эгээрэх цэнхэр бодол

Цэнхэр цэнхэр орчлонгоор цэнхэр цэнхэр аялгуу ниснэ

Цэв цэнхэр сэтгэлээр уянгыг би тэрлэмүй

Ягаан ягаан бодол уруулд эрхлэм үү чих халуу оргив

Янаг дуун зүрхэнд ороолдон орчлонг огооров

Яраглан гинших эрхлэнгүйн дор диваажинг эрэн тэмтчиж

Ялгуун ялгуун зүрхний хослол нэгэн биендээ цогцолно

Сарны туяа тооноор сэмхэн шагаймагтаад

Сайвар цагаан гэгээ нь унины углуурганд өлгөгдөн займчина

Сарнайн дэлбээнд уруул хүргэм..алдрахуй яа

Сархадын жаргаланд орчлон бялуурч авай

Янагшуун яраглал ягаан уруул бүрийд тэмтчинэ

Ялгуун орчилд харанхуй нэлдээ гэгээрнэ

Хаяанд салхи зөөлөн гийнахад

Мэдрэхүй доргимуй... гайхмаараа

Шаргалхан сэвлэгээ дохилзон бүжих урангоо цэцэгсийн чуулган уянгын дуутай

Шаргалхан шилбээ гялалзуулан давхилдах зээрийн сүрэг давхил дундаа салхин дуутай

Шаргалхан туяа долгиондоо сүлжих уулын боргиот горхин эрх хэлгий дуутай

Шаргалхан гэгээтэй үүрийн тэнгэр дорно хээлэндээ түмэн дуутай

Мөнгөнхөн саран хөнгөнхөн сэвхээ нуумархан уу зөөлөн уянгатай

Мөнгөнхөн долгиот нуурын мандал амар жимэрхэн үү зөөлөн уянгатай

Мөнгөнхөн оройт уулсын зулай дотно  сэтгэлд танимгайхан уу зөөлөн уянгатай

Мөнгөнхөн хөнгөнхөн цагаан-уул цэцгийн тэргүүн энэхэрхэн үү зөөлөн уянгатай

Цаганхан цасан сормууснаа будархул амьсгал хүргэм хиртэмсээд жигтэйеэ энхэр

Цагаанхан хэлтэст багваахай цэцгийн тэргүүн зөөлөн амьтайсаад жигтэйеэ энхэр

Цагаанхан хурган үүлсийн торгон сиймхийгээр цэнхэр тэнгэр мэлтэсхийгээд нүдэнд жигтэйеэ энхэр

Цагаанхан гэгээ цэцгийн дэлбээн дэх бумбагар шүүдэрт уусахуй шөнө гэрэлтэсхийгээд сэтгэлд ойрсуу жигтэй энхэр

Гэгээ будамшаад үүрийн тал нам гүмхэн зөөлөн уянгасаад дэндүү найрсуу тайван

Гэгээ олойртоод шөнийн тэнгэртээ шар замын одод садансан ирмэлцээд дэндүү аниргүй тайван

Гэгээ оройлоод уулсын чанадаас саран шагаймагтаад үзэсгэлэн еэ чимээгүй тайван

Гэгээ цацлах цагаан цасан бүрий шингээн наадангуй яа санаа тайван

Зөөлөнхөн хөнгөнхөн хонгорзул цэцгийн тэргүүн агийн үнэртэй салхиар нааданхан мишэлзэнхэн хайрламаар аяа

Зөөлөнхөн янаг уруулаас үгийн бал нисэн эргэхүй дотор сэтгэл нялхраад хайрламаар аяа

Зөөлөнхөн ялдамхан хар нүдэнд гэнэнхэн харцаар талимаарах нь  хайрламаар аяа

Зөөлөнхөн хонгорхон дуугаар жаргалан,зовлонгоо солонгоруулан дуулалдах нь хайрламаар аа

Уймарсан шар намрын салхин дор найган найган гандахад

Уйлган шарын домог талын энгээр шуранхайлна

Уйлсан нулимсны минь дусал шингээч үгүй л байна даа

Уймарсан шар намрын салхин дор найган найган гандана.

Зөөлхөн эгшиг уянгалж домгийн дүр амилмаараа

Зөндөө уясавч хорвоо гэмээ нь эгээрэх биш дээ

Зөрж өнгөрсөн тавилан гэдэг аяа

Зөөлхөн эгшиг уянгалж домгийн дүр амилна

Зөөлхөн эгшиг уянгалж домгийн дүр амилмаараа

Намрын оготор шар наранд найган найган гандлаа даа

Насны энэ л намтар нь үүлэн чөлөөний нар шигээ

Намтар арвин орчлонд дуулан гуниж явахад

Намрын оготор шар наранд найган найган гандлаа даа

Домгийн буурал талаар "уйлган шар"-аар жонжино

Дотор сэтгэлийн гуниг сэр сэрхийн төрнө

Долоон оготор оддын дор домог хайлах сэтгэлийн буян энэ

Домгийн буурал нутгаар уйлган шараар жонжино.

Намрын уйлганасан сэрүүн бороо хоёр хоног орж хөдөөнийхөн түлш алдаж аргал нойтондоод , оготор шар нараа үгүйлэн зутруудуу.Хэдэн  жил "...ирээчээ..." хэмээн арайтай л шувуугаар хэл дайлгүй ирсэн очсон уулзсан учирсан хүн хараар төдийгүй байсхийгээд л утсанд нь огт танихгүй дугаараас залгаж олон жилийн өмнө өөд болсон Ожгоо шиг нь дуугарах түүнийгээ Одгэрэл хэдэнтээ "өөртөө" ад үзсэсхийн?...яасан сайхан завтай улс вэ...хэмээн түвшээн "илүү үзсэн" сэн дээ.

                     МИНИЙ ОРЧЛОН-ЭМЗЭГЛЭХҮЙ\

Сар тооно хомнон унаад гэгээ будамшихад

Санчигний үснээ одод  гялтайн чийг татуулж шингэнэ

Саваагүйтэн үг чагнах шиг аниргүй дүүрээд

Саахалтын чимээ хаяанд ойрхон сонсогдоно

Тоонын дааган дээр хөлбөрөх задгай цагаан гэгээ

Тогоо дүүрэн сүүний дусал бүр дээр хугачина

Томоогүй еэ алагхан хорвоо

Тогоотой сүүнд уначих вий дээ... Цагаан сар

                    Аяа Миний орчлон гэж...

Моддын дор голын хөвөөнд бодолд уяатай хонохуй

Молцгон шүүдэр дээлийн товчинд бурзайн чийг татуулна

Монгол нутгийн зуны шөнө булгийн усанд унаад

Морьдын үүрсээ харанхуйг зүсэн орчлонг цалгиан туулайчилна

Сэмжин цагаан үүлс мөнгөн хаялбар татлаад

Сэрвэн хаддын оройд гэрэл хальтчуулан цайвалзана

Сэтгэлийн эмзэглэл нэгнээ хөглөгдөн нууцын симфони тоглохуйяа

Сүүн гэгээт дорнын шөнө бүүвэйн дуу аялмаар

Амьсгал тэгшрэн бараа бүүдийх хорвоогийн амсхийлтнээр

Аясхан салхи зөөлөн зөөлөн үлээж илбэдэнэ

Адайр заяаны өмнө бүс нөмгөлөн чичирэхэд

Аюулхайд бяцхан эмзэглэж цагаан шөнө мэгшинэ

                                                       М.Цэемаа

Барагшин замаар товших хөлийн чимээ ойртоно,холдоно

Байшин савны цонх уйтан дүнсийгээд халтар

Балиар нэгэн бодол хааш нь ч гаргахгүй ээрэхүй

Багтаж ядсан орчлонгоос нэг нь ч гэлээ тонилмоороо

                      Бүүр уйдчихлаа ... хөөрхий...аяа..яа

                                       М.Цэемаа

Будраад л

Манараад л...

Шувууд эргэлдэн хөх униараар амьсгалах толгодод

Шунал үхэл хоёул салхи хайчлан зэвүүцэм хяхтнана

Нар ширхэгт нь унан тусан бүдчих сормуусан хөшиж

Навчисаа зунаараа гүвсэн голт борын гол шиг сэрийнэ

Хорсол хайраар хээлэн мэлтрэх цэв цэнхэр нүд

Хорвоог сүүлчийн бичлэгээр  зураглан тунарна

Айдаст хэрчигдсэн агаар нэлмийн сормуус дээр унаад

Аяз татах салхитай ороолдон үсэнд нь бүжинэ

Уул талаар зөөлөн эгшиг нулимс унагалан ханарна

 Уудам Оросын дээгүүр гашуудлын цуваанд шувууд нэгдэнэ

Уулзан учрахын түмэн туйл ярагдан тэнийж,сүнс эргэхэд

Унтаа толгод чив чимээгүй мэгшиж улаан хар гивлүүр нөмөрнө

Уйлж буй гуа бүсгүйн мөр шиг хонхон цэцэгс чичрээд

Улаарч хүрэнтсэн шороон дунд гэмтэн адил бөхийнэ

Салхи тоосоор манарах орчлонгийн дайдад төлжих эзгүй толгод

Сайхан цэнхэр нүдний гүнд хорвоогийн түмэн аясыг шаглана

Эх нутгийнх нь эс нэг нэгээр түрхрэн цуурай татуулж

Ижийнх нь уураг сүүгээр зангиран эмгэнэл ширнэ

Мяралзах зэрэглээ ороогитоход толгод нулимсанд цайлалзаад

Мянган бээрийн тэртээ рүү "Манжуурын толгод" эмзэглэн эгшиглэсээр

                                              Эгшиглэн

                                                           Эгшиглэсээр...

                                                                               М.Цэемаа

  Цагийн цагаан манан дундуур бүгээн морьтон давхин одох шиг

Цадиг их он цагийн хойноос эргэн харж нэхэн санахуй

Цангинатал инээн гүйж одох хүүхэд хонгор нас нүднээ зүрхний охиор амилж

Цав цагаан гэрлийн чинад халгиж,шүлгийн мөрүүдэд он цагийн тоос будраастай

Цагаас урьтан буцсан андын минь тухай зүрхэнд шивнэж

Царцаан дуутай намраар нутгаадаа би гүйлээ

Нарны алтан хүрээт гал шаргал намраар хүлгийн жолоо эвхэж

                      2012  он     Цэемаа

Олон жилийн өмнө  Талын толгойн баруугаар нутагладаг дэнхэр Цэгмэд гэдэг өвгөнийх байдаг сан.Нэгдэлийн тэмээчин тэрээр морь уянаа.Тэднийх хурдан зээрд морьтой тэр нь сумандаа бол “дархан аварга” л гэсэн үг.Ойр хавийн хэдэн сумдын гарын таван хуруунд багтах уяачид Цэгмэд гуайнхыг сурахаасаа зээрдийг л асуух .Энэ жил мал гайгүй царигтай орлоо хэмээн билэг дэмбэрэлтэй үгс хэлэлцэхийн ялдамд  ирэх наадмын тухай цухасхандаа  Цэгмэд гуайн “аварга зээрд”-ийг асуухгүй өнгөрнө гэж үгүй.Бараг эзнээсээ илүү нэр цууд гарсан энэ хүлгийг  дааганаас нь л “жороо” Жанцангийн бага хүү  Орлом унах л даа.Цэгмэд гуай Орломоос өөр хүүхдээр мориныхоо ажлыг ч хийлгэхгүй.Хаа байгаа өртөө илүү газраас л хатсан хавраас эхлэн сурагласаар хөтөлгөө морьтой очиж Орломыг авна.Орлом ч сургуулийн амралтаа эхлэв үү үгүй юу гэрээдээ биш Цэгмэд гуайнх руу л явчихна.Цэгмэд гуайнх олоон олон ач зээтэй хирнээ “төөрч төрсөн “ гэгчээр Орломын хойноос сүйд болно.Нэг удаа том ач хүү нь Орломтой барилдаж байгаад  унаачийнх нь цамцыг урж орхитол өвгөн сүрхий уурлаж уургын хуйв буулган морин дээрээс ороолгон хөөж авчрахад бэр Янжин нь ил хэлэхгүй ч дотроо хүүгээ өмөөрч “ их гийгүүлж дээ.Яйжгий Жанцангийн  хүүгээс миний хүү дор л байж гэнэ” хэмээн ундууцсан удаатай.”Үгүй энэ нэг юм ер зүгээр суух ч үгүй шүү дандаа дэггүйтэж,зүггүйрхэж байх юм хэмээн эмгэн Ханд үглэхэд Цэгмэд гуай “чихгүй” шиг л суух.Ач нар нь уйлалдаж майлалдаж энэв тэрэв гэвэл хамгийн түрүүнд л “Орломыг яачихав,ийчихэв” хэмээн дуугарч арай л өөрийнхөө хүүхд үүдэд  “ад “ болохгүй шиг л байна.

Будармал тэнгэрээр буцах шувуудын дуун бутарч

Буцалмал цагаан тоосоор амирлах шар намрын өглөө

Нутгийн булгийн уснаа үрээнхэн морио хантайрч

Нуугдан  үлдэж хоцорсон гэгээн насаа үгүйлэхүй

Хавирган сар чимээгүйхэн мэлмэрэх  үүр зулзагалах цагаар

Хавтай залуу нас минь хаашаа чи одов оо

Сайхан цагийн тухай,ээжийнхээ тухай,андаа ,цэл залуухан дүүгээ дурсахад

Цээжний мах урагдаж сэтгэлийн тэн шархирна

                      2012  он     Цэемаа

Нимгэн даавуу цамцаа дэрвүүлж дааганд томдож,даавуунд арвидсан 16- хан настай хөвгүүд

Арван тавын малгай духдуулж, ажлын харын түрий эргүүлжээ гангараад

Ар булгийн “завод” дээр эмнэг сургаж,охид эргүүлжээ, явах “хэвлүүхэн” тэднийг дурсахул

Цээжнээ гэгээн цэлмэг уянга ундарч болор нулимс  ивлэн зүрх норгом

Өвөр булагийн завод өнөө хир байхгүй ч

Өнгө төрх нь янзаараа хөдөө минь налайж л байгаа

Өр өмрөн өнгөрснийг эргэн эргэн дурсахул

                              Ээжийгээ,

                                             Андаа,

                                                  Цэл залуухан дүүгээ

Дурсагдах бүхнийг үгээр хэлхэн зурж үлдээе гэхнээ

Молхи толхи ухааны зулай үл хүрнэм үү                                  2012 он  ТөВ аймаг

                      2012  он     Цэемаа

Сар хээрлэн мэлтийж   шар замын  одод гэгээрээд зуны тэнгэр намхан

Санчиганд үүрийн бүлээхэн зөөлхөн салхи нэгийг сэм шивнэн намуухан

Санаанд үлгэрийн өгүүллийг хэлхээд аяс намууханд  зүрх баярлангуй

Сүүн  гэгээ дорноос будамшахуй,  бумбагархан шүүдэр үсчүүлэн дэггүйтмээр үү...

Үүлсийн дорно ягаан хээлэнд оддын гэрэл нойрмогоор  сүүмийн шингэнэ

Үлгэрийн орны ягаан ягаан нил ягаан цэцэгс  бур бурхан салхинаа хийсмэглэнэ

Үүдэн хоймрын дайдаар гэгээн гэнэн дурсамж сормуусны үзүүрт гүймэгтээд

Үгээр хэлхэхийн ялдард  сэтгэлийн зөөлөн хур буумагтахуй  зүрх норно.

                                      Санахуйн буман хэлхээнээс алдуурмуй

Олон олон хоногийн жолоог эвхэн эвхэн би харьж явна

Одсны тухай бус ирсний тухай бодож явна

Харгуй бүдгэртэл хэн нэгний тухай бодож явна

Харж явсан олон олон өдрүүдийг эвхэн эвхэн харьж явна

Наадмын өдрүүд нартай л болдог доо бодож явна

Наашаа гартлаа “яасан ч их удсан юм бэ дээ” нутгийн өвс шивнэнэ

Наран доогуур төрсөн нутаг минь униаратаж л харагданаа

Надад “хөөрхөөс” өөр юм алга даа...

Будармал тэнгэрээр буцах шувуудын дуун бутарч

Буцалмал цагаан тоосоор амирлах шар намрын өглөө

Нутгийн булгийн уснаа үрээнхэн морио хантайрч

Нуугдан  үлдэж хоцорсон гэгээн насаа үгүйлэхүй

Хавирган сар чимээгүйхэн мэлмэрэх  үүр зулзагалах цагаар

Хавтай залуу нас минь хаашаа чи одов оо

Сайхан цагийн тухай,ээжийнхээ тухай,андаа ,цэл залуухан дүүгээ дурсахад

Цээжний мах урагдаж сэтгэлийн тэн шархирна

 2012  он     Цэемаа

Нимгэн даавуу цамцаа дэрвүүлж дааганд томдож,даавуунд арвидсан 16- хан настай хөвгүүд

Арван тавын малгай духдуулж, ажлын харын түрий эргүүлжээ гангараад

Ар булгийн “завод” дээр эмнэг сургаж,охид эргүүлжээ, явах “хэвлүүхэн” тэднийг дурсахул

Цээжнээ гэгээн цэлмэг уянга ундарч болор нулимс  ивлэн зүрх норгом

Өвөр булагийн завод өнөө хир байхгүй ч

Өнгө төрх нь янзаараа хөдөө минь налайж л байгаа

Өр өмрөн өнгөрснийг эргэн эргэн дурсахул

                              Ээжийгээ,

                                             Андаа,

                                                  Цэл залуухан дүүгээ

Дурсагдах бүхнийг үгээр хэлхэн зурж үлдээе гэхнээ

Молхи толхи ухааны зулай үл хүрнэм үү                                  2012 он  Төв аймаг Цэемаа

B2-006.JPG
Хэмжээс: 600x450 83k
Сэтгэгдэл: 0
Үзсэн: 5435

erd-022.JPG
Хэмжээс: 600x450 69k
Сэтгэгдэл: 0
Үзсэн: 5890

IMG_1091.jpg
Хэмжээс: 600x854 215k
Сэтгэгдэл: 0
Үзсэн: 4694