Аав нь Самбуугийн өөдөөс тун ууртай харж байлаа. Гэрийн хойморт түүний зүс л мэдэх төдий өвгөн эцэг морилжээ. Аав нь ч хөмсгөө атируулан шингэн буурал сахлаа шилэмдэж
-Миний сүүлчийн захиас хаана байна. Өнөөх хүн чулуу хаана байна хэмээн цоргитол харав.
-Байгаа. Эцэг таны захиасыг биелүүлж, тэр хүн чулууг олсон хэмээн өчвөл өвгөн эцэг нь
-Тэр хүн чулуу одоо хаана байна гэж хэлэхдээ дуунд нь сандарсан өнгө цухалзав. Самбуу тун ч нүүр бардам
-Миний хашаанд, төмөр чингэлэгт бий гэтэл аав нь
-Харин толгой нь хаана байна хэмээн сүртэй чангаар хашгирлаа.
-Муу хүү нь олж чадаагүй. Олон он хөөцөлдөж, тэр чулуун хүний их биеийг л олсон гэвэл эцгийнх нь урам хугарсан нь илт.
-Ай хөөрхий. Уг нь тэр хүн чулууны толгойг би өөрийн гараар барьж үзсэн хүн шүү дээ хэмээн харуусангуй өгүүлээд уртаар шүүрс алдлаа. Гэрт нам гүм. Өвгөн эцэг нь удтал дуугүй сууснаа

Ээж будаатай цайнд үйсэн хэдэн хавиргаа аавын өмнө тавингаа:
- Жанжаагийн авгай ирж. Энэ хэдэн үнээний дэлэнг хэд хоног шувтраад өгвөл болж дээ гэхэд аав хамар дотроо “хн" гэж цаанаа л нэг ёозгүй дуугараад цайгаа оочиллоо.
Миний мэдэхийн л манайтай айл саахалт явж ирсэн Жанжаагийнх саалийн хэдэн үнээтэй хонь ямаа нийлсэн 20 - иод богтой морь таньдаг байтугай таньдаггүй хүн амаа ангайж хармаар хэдэн сайхан адуутай айл. Гэртээ илүү ч юмгүй дутуу ч юмгүй цомхон тавилгатай харин идэж уух нь нэг их харагдахгүй хааяа ороход цэвэр цэмцгэр хэдий ч яагаад ч юм тэднийхээс хурдан гармаар санагддагсан.

Мод, навчис, тэнгэрийн хэлтэрхий, байшингийн булан. Цонхны харалдаа ургасан хоёр модны нэг нь шилмүүст, нөгөө нь навчит мод. Шилмүүст модны шилмүүс нь бараан, сааралдуу ногоон өнгөтэй. Өнгөрсөн жил ч юм уу түүнээс эрт  ургаад яагаад ч юм бэ унаагүй жижигхэн хар боргоцойнууд нь сүлд модны тоглоомууд шиг. Нөгөө модны навчнууд нь нялх ногооны өнгөтэй. Наранд гялтганана.

( Дэлгэрэнгүй... | Сэтгэгдэл [] | Өгүүллэг | Оноо: 0/0 | Бусад )

Мод, навчис, тэнгэрийн хэлтэрхий, байшингийн булан. Цонхны харалдаа ургасан хоёр модны нэг нь шилмүүст, нөгөө нь навчит мод. Шилмүүст модны шилмүүс нь бараан, сааралдуу ногоон өнгөтэй. Өнгөрсөн жил ч юм уу түүнээс эрт  ургаад яагаад ч юм бэ унаагүй жижигхэн хар боргоцойнууд нь сүлд модны тоглоомууд шиг. Нөгөө модны навчнууд нь нялх ногооны өнгөтэй. Наранд гялтганана. Бүгд шинэхэн, нялххан. Наранд гялтганах навчсыг харахаар

Арын гурван хайлаас

Алтнаас илүү гялалзана

гэсэн ардын дууны үг санаанд дандаа ордог. Анги хүний үр яагаад ааваас илүү санагддаг юм бол доо гэсэн гэнэхэн бодлынхоо учгийг тайлаагүй л явна.

Урсчихлаа.Одоо тэр тогтоож чадах хамгийн эхний өнгө хүртлээ, тиймээ чухам тэр эхний өнгө хүртэл урт зам туулна. Нэг л замаар.Түүний ирэх явах нь огт анзаарагдсангүй.Түүний хаанаас ирсэн нь бас хаашаа явж байгаа нь чухал биш. Тэр зүгээр л урсчихлаа.  Ядуу хийлчний тоглож өгсөн гунигт аялгуутай хамт. Хамгийн сүүлд би түүнийг нэгэнт амьдралд огтын итгэл найдвар тавихаас өнгөрсөн хэрмэл шүлэгчийн тийм ч тухтай биш атлаа гойд тайван бяцхан тоосгон байшин дах  хямдхан архины охь, үнэр хийгээд хятад чимэглэлтэй сүрчигний савны хажуугаас олж авсан юм.  Тэр нэг тийм. Бас нэг тийм л харагдаж байлаа. Гэвч тэр гайхмаар тогтуун биш мөртөө хөгжилтэй мэт харагдаагүй юм. Тэр нэг тийм л баргар, дүнсгэр бас жаргалтай байсан. Яг л Борхэсийн өгүүллэгүүд шиг.

Урьд нь тэр энэ бүх өгүүллэгүүдийг хуудас хуудсаар нь эргүүлж байхдаа бас л хэдхэн хуудас өнгөрөнгүүт урсчихдаг байсан юм. Миний  санаж буйгаар энэ явдал түүний урсдаг нь түүнийг анх их сургуульд орсон үеэс эхэлсэн юмдаг. Үгүй ээ. Яг ч их сургуулийн үе биш. намайг ингэж мунгинаж байх зуур тэр бас л урсчихаа биз. Тэр улсынхаа алдартай нэгэн их зохиолчийн нэрэмжит номын санд унших эрхийн анхны үнэмлэхээ гардаж авснаас хойш юм байна. Учир нь тэр анх удаа номын санд хөл тавьсан хэрэг л дээ. Тэр бас яг ч гардаж авсан юм биш. Түүний ард хэдэн арван хүн дараалал үүсгэж зогссоноос номын сан ч, түүний ойлголтоор бүдүүн ууртай эгч түүн рүү тэр үнэмлэхийг зүгээр л сарвайсан юм. Харин “тэр” болж буй бүхэнд чухаг нэр оноохоос илүү тогтонги байсан юм. Учир нь түүний юу хийж буй нь түүнийг тэр болгоогүй байсан юм. урсдаг болгоогүй гэх гээд л Үнэндээ тэр гайхсан хэрэг л дээ. Гэхдээ одоо бол чухал биш.

Нарс модны үнэр ханхалсан орхигдсон байшинд хэт том хүрэн царсан ширээ, түүнээс дутахааргүй том тас хар өнгөөр будсан сандал, хананд өлгөөтэй сахалтай хүний хөргийг эс тооцвол энд өөр юу ч байхгүй.

Царсан ширээн дээр эгнэн жагссан өөр хоорондоо яг ижил нэлээд хэдэн модон цэргүүд байх бөгөөд тэднийг урласан мужаан нь мартчихсан юмуу эсвэл залхуу нь хүрсэн үү бүү мэд/нэгээс бусдад нь/ гарт нь ямар ч буу үзэгдэхгүй бөгөөд тэднийг зөвхөн өмссөн малгай, дүрэмт хувцсаар нь л цэрэг гэж танихаар ажээ. Харин сайн ажиглаваас тэд бүгд хөл, гар, чих, нүд, хамартай ч зөвхөн амгүй бүтээгджээ.


( Дэлгэрэнгүй... | Сэтгэгдэл [] | Өгүүллэг | Оноо: 0/0 | Бусад )

Түүнд амьдрал хэтэрхий хатуу, өршөөлгүй мэт санагдана. Эргэн тойрны бүх л зүйлс өнгөгүй харанхуй харагдаж, голдрилоо даган урагшлах их хотын хөдөлгөөнт амьдрал, юунд ч юм яаран алхах хүмүүсийн аль нь ч түүний сэтгэлийг эс хөдөлгөж гагцхүү үзэн ядалт, хязгааргүй харууслыг төрүүлэх нь юуны учир вэ?

Түшиг ээжийнхээ ганц нар нь билээ. Ухаан орохоосоо л ээждээ өмөг түшиг болж, уйлах дуулах алин бүхэнд гагц ээжээрээ л аргадуулж, ээжийн өврийг булаалдах ахан дүүгүй, өндөрт өргөөд өхөөрдөн үнсэх аавгүй өссөн болоод ээждээ тэр амин голоосоо хайртай.Түүний ээж дарь эхийн хувилгаан гэлтэй сайхан эмэгтэй бүх л амь амьдралаа хүүдээ зориулж, өндгөө дарсан шувуу мэт үрээ бөөцийлөн бөмбөрүүлж өсгөхдөө, жаргал зовлонгийн алинд ч барьц үл алдах сэтгэлийн тэнхээтэй эр хүн болгож хүмүүжүүлэхийг зорьсон билээ.

Ээж хүү 2 үдэш бүр ганцхан үлгэр ярилцана. Тэр үлгэрт хүү эрийн цээнд хүрч, эхнэр аваад өнөр өтгөн сайхан амьдарч, өндөр настай ээжтэйгээ энх тунх, мөнх жаргасан тухай өгүүлдэг юм. Ээжийнхээ үлгэрийг шимтэн сонссон Түшиг хүү:

 Өвөр энгэрийнх нь цас тарлантсан Аргалын уулын  бараа үдшийн бүрий дундуур өндөлзөж бөмбөлзөж айсуй.

Аргалын утаа үнэртэхэд агсагдаж ядарсан Цэнгүүний буларсан биеийнх нь цангаа тайлагдах шиг.Сэнгэнэсэн цэнгэг агаар жавар бусгаан үнэртэхүй аргалын утаан хөгшиг сэмбийлцэн Алаг хайрханы зүүн сугаас нохойн дуу чимээлж Цэнгүүний зорьсон айл ойрхон буйг илтгэнэ.Цэнгүүний авга ах Дөш  эхээс унахын л энэ хөндлөн хар уулынхаа энэтээх сугаас ер холдсон нь үгүй.Тавиад оны дундуур цэргийн албыг говьд хааснаас өөрөөр  уулаасаа Дөш холдоогүй.Уул ч цагийн мөнх мөнхийн харуулдаа ертөнцийн энэ л нам гүмхэн хязгаартаа хэв хэвээрээ.

Энхэрхэн дэлбээг тань таллан хааж

Эхийн хайраар чамайг ургуулсан юм... намбалаг агаад уяруу хоолой радиогоор эгшиглэж...сайхан дуулдаг хүн шүү хэмээмүй.Зурагтаар гараасай лавтай “хөөрхөн эгч” байгаадаа хэмээх саваагүй нэгэн бодол цээжинд төрнө.Дарханы ойн баярын концерт телевизээр гарах зарыг “Үнэн” сонин дээрээс харснаас хойш,сэтгэлд хоногштол дуулдаг “түүнийг” цэнхэр дэлгэцээр ч болов харах нь гэхээс цагийн товыг хүлээн байж ядах. Зузаан шилэн нүүртэй хагас дугуй цаг руу байн байн хялалзах...Цагийн зүү гацсан юм шиг удаан аажуухан нэг хоёроор хүндээр амьсгалан зугуухан...нэг л газраа хөдөлж ядаад л...Тув тунгалаг цэлмэг сайхан орой суурины гудамжаар хүүхдүүд тоос манарган черта,дээс,бөмбөг тоглож,настайчууд хашааны гадна энэ тэрхнийг хүүрнэлдэн хоёр гурваараа жижиг бидон барин сууцгааж,гудамжны зүүн төгсгөл дээр байх цагаан идээний мухлагийн худалдагч Цэрмааг харуулдацгаана.

( Дэлгэрэнгүй... | Сэтгэгдэл [] | Өгүүллэг | Оноо: 0/0 | Цэемаа М )

Дэндүү тайван Дэлгэрмөрөний хөвөөнд яг өдийд намар цаг хормойгоо дэлгэн амарсхийж суугаа. Зунжин ногоон өнгөөрөө гайхуулсан хөх цэцэгт цахилдага шаргал сороор гоёж, голын эрэг дагасан зөөлхөн ширэг гүн хөх өнгөнд уусаж, ирэх цагийг хүлээн санааширч байгаа.

Устай газарт усны шувууд ирэх шиг гоё аз жаргал, бас буцах шиг битүү, хатуу, бараан гуниг байдаггүй. Хавар хамгийн түрүүн айлчилж ирсэн шувууг бие биенээсээ өрсөн харах гэж хүүхдүүд хөл хөөр болцгооно. Хөгшид ч гэсэн тэднийг битүүхэн хүлээж, өглөө эртлэн айлд орсон хүн “Хойд дэрсэнд тогоруу ирчихэж”, “Ангир дуугарахыг сонсов уу” гэсээр хууч дэлгэнэ.

Яг л тэрэн шиг шувуу буцахыг сэтгэлээ сэмлэн сэмлэн харцгаана. Тэгсэн хэрнээ хараагүй дүр үзүүлэн дуугаа хураацгаана.

Гэгэлзэж гиншигнээд байвал жаргал үздэггүй гэдэг гээд Ожгоо муухай харав.

Нансалын хоолой дээр ямар нэгэн тээглээд уйлмаар болно.Хоёр салаа гэзгийг нь чанга сүлжснээс болж нүд нь жартайсан Цэцэг гайхаж хөшсөн мэт зогсоно.Цэцэг Дадийн том охины гэртээ орхиж гарсан тэднийхний “гал дээрх гал зээ” амин сүнс нь болсон охин. Алаг хайрханы өврийн хөндлөн хөх жалганд  хүний мөрөөсөл болсон гурван бүсгүй хүн хатуу  өвлийг давж,хахир хавартай золгоод байгаа нь энэ.Гэр малын ажилдаа дарагдаад бие биетэйгээ дуугарах ч сөхөөгүй шахам өнжих тэдэнд дуу аялах нь гэрэл зэргээр болмоор санагдахчихуй хэрхэн нүгэлтэй болохыг Цэцэг багахан биеийн ухаанаар бодоод олохгүй хэн.Дээр нь Ожгоо үргэлж “бүсгүй хүн бүтээд үхчихгүй л бол дуугүй нь дээр,эр хүн галзуурчихгүй л бол дуутай шуутай нь дээр “гэх.Нэг бодохноо зөв ч шиг нөгөө бодохноо “шал тэрсүүд” шиг.

Цасан шамрага үе үе харанхуйлахад гудамжны үзүүрийн мод нь энд тэндээсээ алга болж, яйжийж бараг нурахаа шахсан эзэнгүй хашааны гадна энгэрээ хумин барьж даарсан шинжтэй дагжин зогсох дөч дөхүү насны ядранги шарангуй царайтай халамцуу байрын хар хүн ул нь ханзарсан гутлынхаа хоншоорыг гунигтай ширтэн зогсоно.

Өвлийн оройн намуухны дунд хааяа,хаа нэгтээ нохой хуцахаас өөр чимээ ч үгүй

Сарны бүүдгэр гэгээ цасны цагаахан илтсүүдэд уусан бүрхэг өдрөөс ч цайруу.Цас чихруулан нааш цааш холхих Галхүү хаашаа явах,хэнийх рүү очихсон.Аймгийн төвийн цөөн  хэдэн хүмүүс бүгд л түүнээс нүүр буруулна.Үнэндээ ч тэр тэднийг хашраахын дээдээр хашраасан даа....Бүүр түүрхэн будантуулан санагалзах...

Өнгөрч одсон он жилүүдийг санах гээд оролдоод ,оролдоод ядна.

 Загасанд дуртай бидний хэдэн нөхөд хоёр зуун ердүгээр точка дээр галт тэрэгнээс буулаа. Борц шиг хорчийсон гурван  оюутан хөвгүүн, ээлжийн амралтаа авсан хоёр цүдгэр "ах"... Пүүжээ ах л биднийг замчилж энд ирсэн юм. Өөрөө төмөр замд ажилладаг болохоор хаана юу байдаг, хэн хаана амьдардагыг андахгүй. Пүүжээ ахын ажил нэг ёсондоо "бадарчин"-гаас дутахгүй. Бадарчин гуай бадар барихаар хавчиг үүргээ үүрч, хоёр мод тулж явдаг бол Пүүжээ ах нэг хүнтэй хамт төмөр замын ган төмрийн гэмтлийг "оношилдог" дөрвөн дугуйтай дөрвөлжин багажаа түрэн нэг точкаас нөгөө точка, нэг өртөөнөөс нөгөө өртөө хоёрын хооронд амьдралаа элээж яваа  нэгэн аж.

  Гарал түүхээ яривал Улаан-Үдийн буриад гаралтай. Эхнэр нь буриад монгол гэхээсээ илүү үсээ шараар будсан оросжуу царайтай авгай байдаг сан. Гадны хүн байхгүй бол тэд гэртээ хоёр охинтойгоо оросоор голдуу ярьдаг. Авгай нь бас оросын харъяат байсан буриад хүний хүүхэд юм билээ. Монголд төмөр зам ид тавьж байхад тэд зөвлөлтийн мэргэжилтнээр ирээд яваандаа монголд суурьшиж, иргэн нь болсон гэдэг. Орос сэтгүүл ном дээрээс уншсан зүйлээ бидэнд ярьж өгдөг болохоор Пүүжээ ах бол бидэн дундаа шинжлэх ухааны академиас сар бүр гаргадаг товхимолоос нэг их өөрцгүй.

 Булнайн нурууны салбар уулсын нэг болох Асгат хайрханы өвөрт өглөөний тунгалаг агаарт  хоньчин хүү Бат хонио туун гэрээсээ гарчээ. Ус бороо ихтэй, өвс ногоо жигдрэн ургасан дэлгэр сайхан зун болжээ. Хэд хоног үргэлжлэн асгарсан бороонд залхсан хөгшчүүл “Нар нь хааччихав аа? Газар сайхан дэвтлээ. Одоо ингээд нар гарвал мөн ч сайхан болно доо. Дэлхий дэлэгнэсэн дэлгэр зун болно” гэж уухай халаг болж байсаныг бодвол хоёр долоо хоног нар гарахад байгаль дэлхий дор нь ногоороод, цэцгийн дэлбээ хаа сайгүй цомирлогоо дэлгэж, хүн малын зоо нуруу тэниййсэн зуны тэнэгэр улирал эхлэв.

  Асгат хайрхан уул арын хөндийгөөрөө ус гол булаг шанд ихтэй, ууландаа ногоон титимээр чимэглэсэн шилмүүст ойтой бөгөөд ан шувуу амьтан гөрөөс цугларсан Хангайн сүрлэг уулсын хүн малыг жаргаасан дагшин газар. Модот уулын оройгоор цухуйх элгэн улаан хадны дээгүүр тас шувуу эргэлдэн нисэх үест  Бат хүү энэ зунаас саахалт зунжсан хошуу туслагчын хонь ямааг өөрийн хоньтой хамт туусаар уулын бэлийн сахлаг өвстэй хоолойд орж ирлээ.

 Үдийн цайны үеэр Чойбалсанг гэр рүүгээ явахаар засгийн газрын байшингаас гарахыг завдтал комиссар нь түүнд дөхөж ирсэнээ “Бортолгой эгч Дашийн гуанзанд таныг хүлээж байна гэж хэлүүллээ” гэж аминчлан шивэгнэхэд Бортолгойтой ойрд уулзаагүй Чойбалсан арван дөрвөн жил ханилсан авааль эхнэрээ гэнэт үгүйлэх мэт зөөлөн санаа алдлаа. “Нэг л ноцтой чухал хэрэг гарч дээ. Тэрнээс бус ажил албаны цагаар надтай уулзах ёсгүй дээ” гэж бодсон Чойбалсан хуучин Бээжин Содномдаржаагийн хүр дүү Даш хэмээх монголоор муугүй ярьдаг дунд хирийн насны, харааны дүгэриг шил зүүдэг, залирхаг хятадын гуанз руу машинаа эргүүлэв.

  Бор дарсанд орж, уруудаж буруудаж, ажил төрөлгүй гансарч явсанаа бодвол Чойбалсан одоо буурь сууж, олны анхаарлыг үл ялиг зүйлд татахгүйн тулд аливаа хөдөлгөөнөө хянаж, хэл амнаас болгоомжилж явах болжээ. Архи, хүүхэн хоёртоо учиръя гэвэл сайн хятад түнш олж үерхэх хэрэгтэй гэж хүрээний дээдчүүл урьд нь ярьдаг байсан сан. Шөнийн цэнгээний газруудыг “гартаа барьдаг” хужаа нар төр засгийн томоохон албан хаагч, цэргийн дээд тушаалын дарга нарт үйлчлэх гэж хөл алдана. Тэр нь ч цаанаа их холыг харсан том “наймаа”-ны учир жанцантай.

- Тийм үү? Өнгө ч үгүй хар цагаан зураг юм болохоор нэг сүг сүүдэр шиг юмнууд харагддаг гэж хэлэх гэж байгаа юм байх гэж бодлоо гэснээ нэг их тасхийтэл цочмогхон инээгээд
- Худлаа, худлаа. Надад ч бас тиймэрхүү бодол төрдөг юм. Одоогийн та нарыг бодвол бид ч зорилгогүй шахам улс байсан шиг байгаа юм. 
- Яг тийм ч биш байх л даа. Зүгээр л, сургуулиа төгсөөд хаана ажиллах, тэр ч бүү хэл хэдэн төгрөгний цалин авахаа мэддэг байсан болохоор ирээдүй нь бараг харагддаг байсан байх. Одоо ч бид нэг л юу нь мэдэгдэхгүй нүүгэлтсэн хар юм руу орох гэж байгаа юм шиг л төсөөлөгддөг юм.
- Харин тэр тусмаа л сонирхолтой ш дээ. Тэгээд ч чиний хэлээд байгаа тэр нүүгэлтсэн хар юмыг чинь залуу нас гэж нэг сайхан юм л гэрэлтүүлж өгдөг юм даа. 
Ай даа! Залуу насаа гэж . . . гээд үгээ тасалж хэсэг байзнаснаа
- Юутай ч зүйрлэшгүй эд юм даа гээд нэг их урт санаа алдав. 
Бидний яриа огцомхон өрнөсөн шигээ гэнэтхэн нам болчихов. Гэрт, хурандаагийн хоолоо эвгүйхэн сорохоос өөр чимээгүй хэсэг сууцгаалаа.

Урд шөнө үнэхээр чанга хоносон бололтой. Чанга гэдэг нь хүйтэн гэсэн үг л дээ. Энэ жилийн өвөл миний санах бусад жилүүдийн өвлөөс илүүтэй хүйтэн эхэлж байгаа юм. Уг нь бол хонь мал, хашаа хороо, худаг ус гэхгүй хот газрын бидэнд өвлийн хүйтэн, зуны бороо, хаврын хавсрага нэг их хамаагүй мэт. Гэхдээ надад бол хамаараад байгаа юмаа. Яагаад гэвэл би нэг хуучивтар тэрэгтэй. Түүгээрээ халтуур хийдэг ухаантай. Жаахан давруулбал таксины үйлчилгээ гэх үү дээ. Манай такси бааз нь нэг машинтай, нэг жолоочтой, нэг засварчинтай. Тэр нь би. Харин өөр нэг даргатай. Тэр нь манай эхнэр. За нэг иймэрхүү төсөрхөн байгууллага даа. Хааяахан, сэтгэл хөдлөл нааштай үедээ би ингэж хошигнодог юм. Үнэндээ бол өнөөгийн нийгэмд олон гэр бүл иймэрхүү маягаар амьдарч байгаа. Тэдний нэг нь манайх.
Гэрээсээ аажуу уужуухан гарсан хүн чинь нэг их холгүй байх дулаан граж руу чихээ ойр ойрхон даран, гүйх шогшихын завсар очив. Хүйтний эрч, тэр тусмаа өглөө үүр цайхаас өмнөх үнэгэн харанхуйн жавар тачигнаж байгаа нь энэ аж. Гражны хаалгыг чадлаараа балбавал нилээд удсаны эцэст манаач залуу сая нэг юм хаалгаа нээв. Хаалганы завсраар саагих ууран дунд зогсох түүний өрвийсөн үснээс нь хүртэл халуу дүүгэн байх шиг. Тэр сэрсэн эсэхдээ итгэхгүй байгаа бололтой хир шигсэн хумстай гараараа хоёр нүдээ ээлжлэн нухлана.

Зуны дунд сарын жирийн нэгэн өдрийн жин үдийн халуун, агаар дүнгэнүүлэн нуугина. Нүдэнд унасан цэгээн шиг өчүүхэн цагаан үүл тэртээ тэнгэрийн хаяанд гялайхаас өөр зүйл тэнгэрт алга. 
Ов товхон бор толгодын дээгүүр зэрэглээ үелзэн сүүмэлзэж, хээрийн хөх чогчого хаа нэгтэй шогширохоос өөр амьд амьтан үгүй мэт нам гүм. Бүрэнгийн голын эхээс жаахан хойхонтой Сэргэлэн дэнж гэж байх агаад түүний зүүн зовхинд хаяаг нь шазайтал шуусан их бага хоёр гэр хурц наранд гялбан бөндийлдөнө. Нар чанх дээр голлосон болоод тэрүү гэрийн сүүдэр хойд хэсгээрээ нарийхан зураа төдий тусах бөгөөд түүнийг даган гөлгөн хар нохой нүдээ гялтагнуулан, нарийхан ягаан хэлээ унжуулан, цээж түхэгнүүлэн сунан хэвтэнэ.
Гэрийн баруунтайд элдэв новш дээр нь овоолсон морь тэрэг хоёр арлаараа газар шийрлэн тухлана. Түүний доор дөрвөн нүдтэй хөгшин банхар өөрийнхөө эзэмшлийн газар байгаагаа ирэлхийлж хаа нэгтэйгээс авчраад хаячихсан адсага аятай амьгүй юм шиг хэвтэнэ. Морь тэрэгний баруун урд руу хонины хороо, тугалын хашаа халуунд халан сарзайх ба хашааны модон дээгүүр үл ялиг зэрэглээ гүвэлзэж, хааяа нэг хар ялаа бууж сууна. Хашаа тойрон хэдэн хурга хэвтэх нь хэвтэж, зарим нэг нь хорон зогсжээ. Хашааны хажууд хээлтэй гүү шиг цүндийсэн гэдэстэй, урт дэлтэй хөгшин бор морь цулбуур унжуулан ялаархавч халуун наранд дуниартан үүрэглэнэ. Бор морины нуруунд хүүхдийн жижигхэн эмээл тохож, олом нь тэртээ тэргүй тэр том гэдсэн дээгүүр нь татаж хүрэхгүй тул улаан сугаар нь давхарлан татсан харагдах нь хүүхдийн баривч чихээд өмсчихсөн том хүн гэлтэй харагдана. Энэ бол энэ хот айлын хонины морь. 

 Хүний хөлөөр цас шажигнахад Улахан буутай цэргүүд намгийн захад ирсэнийг мэдээд Таняг чирэн намгийн хүйтэн усанд толгойгоо далд ортол шумбасаар бут ургасан жижиг довны ард нуугдав. Толгойгоо уснаас гаргаж, бүтэн амьсгаа авсан тэрээр модны мөчир сүлжиж хийсэн салан дээр ухаангүй хэвтэх Танягийн язарсан уруулаас цус шүүрэхийг харсанаа хавдаж шархадсан гараараа эв муутай арчлаа. Бууны сум шүргээд гарахын хооронд пэмбийтэл хавдсан гар нь хөндүүрлэн өвдөхийг сая л тэр анзаарав. Нүүр ам нь хөхөрч, зүс царай нь хувхай цагаан болсон Танягийн үнгэгдэж урагдсан даашинзны цаанаас сулхан хөдлөх мантуу шиг хөөсөн хун цагаан мөөм нь түүнийг амьсгал хураагаагүй, зүрх нь муухан цохилж байгааг илтгэх ажээ.

 ...Анд явсан Улахан долоон хоногийн өмнөөс Таняг дагаж, ширэнгэ ой дотуур шоронгоос оргосон оргодлуудлыг нэхэн хөөж явсан цагаантны баг цэрэгтэй тааралдсан билээ. Хэрээ дуугарахаас өөр анир чимээгүй тайгын ойд буун дуун тасралтгүй пижигнэж, хүн амьтны амь тэмцэн чарлах дуугаар Олёкминск хотоос жаал жуул давс, гурил, бууны сум ангийн арьсаар солин худалдаж авсан идэр анчин хөвгүүн Улахан цочин гайхаж, бууны дуу гарах зүг рүү сэмхэн мяраасаар очиход баригдсан хоригдлуудыг Лена мөрний эрэг дээр нь эгнүүлж зогсоогоод буудан алж байхтай таарчээ.

khureltogoot-24.jpg
Хэмжээс: 600x450 90k
Сэтгэгдэл: 0
Үзсэн: 4159

Замдаа гарнаа
Хэмжээс: 600x450 90k
Сэтгэгдэл: 0
Үзсэн: 4122

khureltogoot-15.jpg
Хэмжээс: 600x450 94k
Сэтгэгдэл: 0
Үзсэн: 4862