BIIRBEH.MN by Bataka - Д.Сумъяа : НОМЫН ДАЛАЙД ХӨТӨЛСӨН БАГШ НАР МИНЬ

Их сургууль төгссөний дараахан намайг МУИС-ийн сэтгүүл зүйн тэнхимд ажиллаж байх тэр үед манайх уран зохиолын тэнхимтэй түр нэгдсэн юм. Нэг өдөр С.Дулам багш орж ирээд “Багш уулзаатах аа” гэж байна гэв. Би ухасхийж Чой.Лувсанжав багш дээр очвол “Би, Хэл зохиолын хүрээлэнгийн Нэвтэрхий толийн секторын эрхлэгчээр хавсран ажиллах болсон. Чамд хүрээлэнд ажиллах санаа байна уу. Би чамайг сектортоо авч ажиллуулах бодолтой байна” гэв. Би угаас эрдэм шинжилгээний ажилтан болохыг хүсч байсан болохоор “Тэгье, тэгэлгүй яахав” гэлээ. Удалгүй Лувсанжав багш Хорлоо захиралд танилцуулж би Нэвтэрхий толийн секторт ажиллах болов. Ингэж анх Хэл зохиолын хүрээлэнгийн хаалгаар орж ирсэн юм.


Төвд судлалын тасгийн эрхлэгч доктор профессор Л.Хүрэлбаатар, ЭША Р.Отгонбаатар нарын хамт

Дараа нь 1993 онд Монголын нэвтэрхий толь зохиох ажил дууслаа гээд цөөн редактор үлдэж бусад нь өөр тасгуудад шилжин ажиллах болов. Л.Хүрэлбаатар багш “Лувсанжав багш, шавийг таньдаг хүн. Лу багшийн шавь нар юм хийдэг юм” гээд найдаж, их сургуульд төвд хэлний хичээл зааж байхын чамайг мэднэ хэмээгээд Төвд судлалын тасагтаа шилжүүлэн авч ажиллуулсан юм. Тэр үед бас Ланжоугийн газартай хамтран Төвд-монгол толь бичиг хийх асуудал байсан юм шигээ. Тэгээд намайг энцеклопеди дээр ажиллаж байсан толь бичиг хийх арга зүйтэй гэж давхар бодолцсон байх. Гэтэл төсөв хөрөнгө нь болсонгүй юу, толь бичгийн асуудал чимээ намжив. Тэгсгээд байтал Д.Цэрэнсодном, Л.Хүрэлбаатар багш нар хоорондоо ярилцаад Дара эх гэсэн сэдвээр судалгааны ажил хий, ер нь буддын утга зохиолын төрөл зүйлийн судалгаа руу орох нь зүйтэй гэж зөвлөлдөж чиглэл өгч, сэдэв зааж өгсөн юм.

Түүний дараахан Хүрэлбаатар багш бид нар хамтдаа явж байгаад Д.Төмөртогоо багштай тааралдсан юм. Хүрэлбаатар багш намайг Дара эхээр судалгаа хийнэ гэж танилцуулсан хэрэг. Д.Төмөртогоо багш биднийг гэртээ урив. Бид хоёр уриалгахан очив. Төмөртогоо багшийн номыг үзэж сонирхож, бас судалгааны материал ном бичгээ маш цэгцтэй, тус тусад нь хавтас нээж нямбай эмхэлсэн зэргийг үзэж гайхаж биширсэн юм. Ер нь Хүрэлбаатар багш хэлдэг байсан юм. Шинжлэх ухааны судалгааны ажил хийнэ гэдэг бол техник ажлаас эхэлдэг юм шүү. Техник ажил хэр нямбай цэгцтэй байгаагаас уул ажлын явц харагддаг гэдэг байв. Тэр өдөр Д.Төмөртогоо багш надад Энэтхэгийн эрдэмтэн Локеш Чандрагийн эрхэлж Дели хотноо Hymns to Tara нэрээр хэвлүүлсэн “Гэтэлгэгч Дара эхийн хорин нэгэн мөргөл оршив” хэмээх Дара эхийн магтаалыг өгсөн. Энэ нь “Хорин нэгэн мөргөл”-ийн төвд эхийн дор монгол үсгээр орчуулгыг хадмалдсан хэвлэл байв. Энэ номны дээд буланд “With affectionate regards to Prof. Tumurtogoo. Lokesh Chandra. 28.10.72” Профессор Төмөртогоод чин сэтгэлээс өргөн барив Логеш Чандр гэж бичээд их эрдэмтэн өөрөө Төмөртогоо багшид гарын үсгээ зураад дурсгал болгосон ном байна.

Бурхан багш зохиосон гэх энэ “Хорин нэгэн мөргөл” нь нийт буддын шашинт улс орон ард олны хүрээнд маш өргөсөн тархсан төдийгүй цааш цаашдаа Дара эхийн утга зохиол гэх бүтэн хүрээлэлийг бий болгох магтаал, гүр дуу, тайлбар, паян, цадиг, жүнхэн, тууж, тогтоол, тарни, мандал, даллага, сан, тахилга, мэрэг, чивэл, түлхүүр гээд олон зохиол салбарлан гарахын анх үүдэл нь болсон магтаал юм.

“Хорин нэгэн мөргөл”-ийн судар нь дэлгэрэнгүй хураангуй олон хувилбараар бурханы шашинт ард түмний дунд тархсан байна. Тэгэхлээр энэ олон хувилбарын алийг нь сонгож судалгааны ажлын үндэс болгож барих вэ гэдэг бас нэг чухал асуудал. Хүрэлбаатар багш энэ Логеш Чандрагийн хэвлүүлсэн төвд монгол хадмал буриад бар бол хамгийн сонгомол нь гэж үзэж болох хувилбар байна. Үүнийг Дара эхийн ажлынхаа гол болгож барина даа гэсэн юм.

Тиймээс энэхүү “Хорин нэгэн мөргөл” хэмээх Энэтхэг магтаалыг би эхний удаад Анхдугаар Далай ламын зохиосон Лэгвра хэмээх төвд магтаал, Монголын Агван-Иштүвдэнгийн зохиосон монгол магтаалтай харьцуулж “Бурхадын магтаалын дүрийн хувьсал” сэдвээр дэд эрдмийн ажлаа хийж, “Дара эхийн магтаалын нээх утга” номоо бүтээсэн билээ. Түүгээр барахгүй одоо цаашаа Дара эхийн утга зохиол гэх үргэлжилсэн үгийн зохиолын судалгаа хийхэд энэ энэтхэг “Хорин нэгэн мөргөл” гол цөмд нь байж, бусад зохиолын тайлбар гаргалгааг уяж, утгыг зөв тайлахад гол үүрэгтэй юм.

Дара эхийн миний судалгааны ажил Хүрэлбаатар багшийн чамбай арга зүйгээр яваа. Тиймээс нэг номыг нөгөөгөөр орлуулж, нэг тайлбарыг нөгөө тайлбараар нөхөх боломж барагтай. Шашны их сургуулийн эрхлэгч гавж Сонинбаяр лам хуучны ховор сайн номыг бараг бүгдийг нь цуглуулсан судар шаштир дээдэлдэг хүн. Тэрээр Хүрэлбаатар багшийг монгол ламын зохиосон төвд магтаалыг орчуулж олны хүртээл болго гээд, бас намайг Дара эхийн судалгааны ажил хийж байгаад дэм урам өгч Агван-Иштүвдэнгийн зохист аялгууны утгын гучин таван чимгийн үүднээс Дара эхийг магтсан төвд магтаалыг өгсөн юм.

Энэ мэтээр Л.Хүрэлбаатар багш надад Дара эхийн олон магтаал, тайлбар, тэдний уламжлалт орчуулга, хувилбар гээд ном судрыг цуглуулж, Дара эхийн номын аймаг гэж хэлж болох номыг цуглуулахад олон судрыг өөрөө олж өгч, бас заримыг өөрөө биечлэн явж хөөцөлдөж, сураг чигийг гаргаж өгсөн юм. Дара эхийн ном элбэг мэт боловч бас яг тухайлж олж цуглуулж эмхлэх нь манай багшийн өглөгийн харамгүй сэтгэлээр бүтсэн. Би эмэгтэй бас буддын боловсрол бага болохоор заримд халшрах, өө яанаа гэх үе гардаг байсан. Тэгэхэд Хүрэлбаатар багш “Судалгаанд хэл хэрэгтэй. Тэгэхдээ сэтгэлгээний хэл чухал шүү. “Да багш сэтгэлгээний хэл чухал” гэж хэлдэг байсан юм гэдэгсэн. Ингэж Хүрэлбаатар багш намайг хөтөлж эх бичиг, сурвалж судлагааны хүрээнд ном үз гэж хөтөлж оруулж ирсэн юм.

Академич Х.Сампилдэндэв, Бээжингийн Төвийн Үндэстний их
сургуулийн профессор Сарангэрэл нарын хамт

Төвд судлалын тасагт орсны мөн дараахан хүрээлэнгийн коридорт явж байтал Сампилдэндэв захирал дуудаад хэлэв. Зохиолчдын дурсамжийн боть хэвлэх гэж байна. Тэгтэл Явуухулан гуайн тухай ирсэн дурсамжууд бүгд нэгэн хэвийн дурсамж байна. Чи дурсамж бич. Чи тэднээс өөр юм бичих ёстой. Чамаас өөр юм гарна. Ерөөсөө нөгөөдөр аваад ир. Хурдан хэрэгтэй” гэв. Би сандрав. Тэгэвч өмнө бодож байсан учраас, надад сайхан дурсамж миний дотор байсан учраас бичлээ. Тэгээд нөгөөдөр нь “Явуу өөрөө яруу найраг байсан” гэсэн гарчигтай дурсамж бичиж Сампилдэндэв гуайд авч ирж өглөө. Миний бичсэн дурсамжийг нэг ч үг үсэг өөрчлөхгүй яг тэр хэвээр нь “Монголын уран зохиолын дээжис” 108 ботийн дурсамжийн ботид хэвлэсэн. Би урамшив. Ингэж задлан шинжилж, нэгтгэн дүгнэж, бичиж бүтээх зам мөрөөр алхан оров.

Ийнхүү сэтгэлийн өглөг нь чинад хязгаараа хүрсэн, хүний хувьд агуу, ном эрдмийн хувьд чинад хязгаараа гарсан багш нар маань хэнээр юу хийлгэх, хэн юу хийж чадахыг таньж чаддаг байжээ. Өөрөөр хэлбэл Багш нар минь шавийг олох, шавьд үүрэг өгөх, урамшуулах, хүн болгох, дэмжиж тэтгэх, итгэл найдвар хүлээлгэх багшийн тэрхүү өглөгийн сэтгэлийг харамгүй хайрласан учраас өчүүхэн шавь нь тэрхүү итгэл найдварыг алдахгүйг хичээн мэрийж, судалгаа шинжилгээний арга барилд нь даган номын захаас барих сэтгэл зүрхний тосгуураа өөрийн эрхгүй тоссон билээ.

( Сэтгэгдэл бичих? | Дурсамж | Оноо: 0/0 | Сумъяа Доржпалам )

Манай сайт танд таалагдаж байвал LIKE хийгээрэй. Танд баярлалаа.

Санал сэтгэгдэл

Санал асуулга

Та нэг жилийн хугацаанд хэр олон ном худалдаж авсан бэ ?
	Ном худалдаж аваагүй
	1-3 ном худалдаж авсан
	4-7 ном худалдаж авсан
	8-11 ном худалдаж авсан
	12-с дээш ном худалдаж авсан

Санал асуулгын дүнг үзэх

Ном

Шуурайн Солонго: Гималай

Шуурайн Солонго: ТООРОЛЖИН

Ш.Сундуйжав : Үүр цайж байна

Э.Үржинханд : Хос ном мэндэллээ

Б.Болдсүх : Таг мартсан тангараг

Ч.Дагмидмаа

Санал асуулга

Та манай гишүүн болохыг хүсвэл энд дарна уу.
t
Одоо онлайнд 101 зочин 0 гишүүн байна.

Мэдээлэл оруулах

Та бүхэн өөрсдөө шүлэг, өгүүлэл оруулахыг хүсвэл энд дарж нэмж болно.

Та монгол гарын драйвэр ашиглан бичээрэй. Оруулсан мэдээллийг админ үзээд идэвхжүүлнэ.

Санал хүсэлтээ илгээх

Зургийн цомог

orkh-004.JPG
Хэмжээс: 600x450 86k
Сэтгэгдэл: 0
Үзсэн: 5302

B2-013.JPG
Хэмжээс: 600x450 54k
Сэтгэгдэл: 0
Үзсэн: 4618

Должин : 2007 оны аялал
mongolia2007year-070.JPG
Хэмжээс: 600x450 123k
Сэтгэгдэл: 0
Үзсэн: 4068

Агуулга

Monday, 2024.07.01
·	Э.Үржинханд : ҮЗЭГНИЙХЭЭ ҮЗҮҮРЭЭР
·	Э.Үржинханд : ДЭЛГЭР ЗУНААР
·	Соёрхын Пүрэвсүрэн : НААДАМ ДӨХЛӨӨ ДӨӨ... ХАНЬ ГЭЖ...
·	Э.Үржинханд : ТАНИЛ ГУДАМЖААР
·	Соёрхын Пүрэвсүрэн : НҮҮДЭЛ
·	Г.Мөнхтулга : ДУРЛАЛ
·	Г.Мөнхтулга : “293”
·	Г.Мөнхтулга : . ӨӨДГҮЙ АМЬТАН
·	Г.Мөнхтулга : ХАЙР УДАХГҮЙ ИРНЭ
Saturday, 2024.03.30
·	Лха Отхан : ӨӨР ДУУНД УЯРАХГҮЙ
·	Лха Отхан : ЦАСНЫ УТГА УЧИР
·	Лха Отхан : ХАРААЦАЙ НАС
·	Лха Отхан :ӨНГӨРСӨН БҮХЭНД УТГА УЧИР
·	Лха Отхан : ДУРСАН САНАХ БАЛЧИР НАС ...
·	Лха Отхан : ҮХЛИЙГ ҮЗЭХ Л ҮЛДСЭН...!
·	Лха Отхан : ЭЛСНИЙ ЧИМЭЭ
·	Лха Отхан : АМЖИЖ ХАЙРЛАХААР ХОРВОО ДУТДАГ
·	Лха Отхан : ГИТАРЫН УТСАН ДАХЬ САРНЫ СОНАТ ...
·	Лха Отхан : ДӨЧИН ДӨРВӨН НАМРЫН ДУУ
·	Лха Отхан : БУРХАНГҮЙ ЕРТӨНЦИЙН УУЛС
·	Лха Отхан :ШУВУУД ИРЖ БАЙНА
·	Лха Отхан : СҮҮЛЧИЙН ТУХАЙ ХҮНИЙ ЗҮҮД ...
·	Лха Отхан : ДУУСАЖ БАЙГАА БИДНИЙ АМЬДРАЛ
·	Лха Отхан : Урсгалд хөвөх навчисыг он жилүүдтэй үдэж ...
·	Лха Отхан : ӨВСНИЙ АМЬДРАЛ
·	Лха Отхан : ЭХ НУТГИЙН ТУХАЙ ДӨРВӨЛ БОДОЛ
·	Лха Отхан : Шөнийн ганцаардал минь
·	Лха Отхан : БҮҮДГЭР ТЭР ХОТ МИНЬ
·	Лха Отхан : ХУУЧИН ХАЙР ...
·	Лха Отхан : ЗАМЫН ТУХАЙ ШҮЛЭГ
Monday, 2024.03.04
·	Б.Явуухулан: Сонин сурвалжлагчид ярьсан нь
Thursday, 2024.01.25
·	Г.Мөнхтулга : ХАЙР
·	Г.Мөнхтулга : ТҮҮНД
Thursday, 2023.12.21
·	Г.Мөнхтулга : ХОТЫН ШӨНӨ
·	Г.Мөнхтулга : ЧАМД
Tuesday, 2023.12.12
·	Долгорын Цэнджав : ТАМГА
Tuesday, 2023.12.05
·	Г.Мөнхтулга : Зүүд
·	Г.Мөнхтулга : ХЭДЭН ҮГ
·	Г.Мөнхтулга : ДҮРСГҮЙ БОДОЛ
·	Г.Мөнхтулга : БҮСГҮЙ ЧИ НАМАЙГ ХҮЛЭЭДЭГ ҮҮ

Та сараа сонгоно уу