Гантай зуны ган тайлагдаж хэд хоногоор зүсрэн орсон бороо холдож,оройн нарны туяа үүлсийн завсраар шагаймагтаад амьсгал нэгнээ зөөлөрч Тойрмын голоор нэг аяс намуун.Төхөмийн дэрсэнд ганц нэгээрээ цөмцөгнөн алхлах хар зогдорт хөх тогоруухайд нарийн шилбэт хөлөө сэм сэм өргөнхөн нааш цааш,хойш урагшаа алхална.

Аяс намууханы дундуур...энэ жилийн наадам урьд жилүүдийнхээс ч илүү сайхан болох дог оо...Ожгоо амныхаа билэгдлээр барааныг таягдан хаяж маргаашийн сайхны тухай цээж дүүрэн хүүрнэнгээ том төмөр хайрцагтай улаан тамхиа  орон дороосоо татан гаргаж ирээд холын эрэлд яваа хүн зам зуурын сураг тавих лугаа ...Сандагжавынхан энэ жил хаагуур нутаглаж байгаа бол гэж хэнээс ч юм асуухад Цэнгэл тоомжиргүйхэн ойрд “адууныхан” энүүгээр үзэгдэхгүй байхыг бодоход лав ойргүй шүү.Аягүйдвэл Зэгстийн дээд эхээд буугаа биз хэмээн ихээ том хүн шиг хэвлүүхэн сууна.

 Наадам гэснээс ноднин жилийн наадмаар Цэнгэл эгчийгээ  дагаж наадам үзнэ гэж уйлсаар  сумын төв рүү “заводын”-хны унаагаар очоод өдөржингөө шороонд даруулан багийн майхан гэдэг эрээн асарт айлын хүүхдүүд ч байхгүй нэг л уйтгартай өнгөрөөв.“Орой нь эгчийгээ кино үзэхэд  бас л дагаж явна хэмээн чаргууцалдаад очсон боловч харанхуй бүгчим муухай үнэртэй газар хөлс нь гараад унтаад өгчээ.Сэрүүхэн сэнгэнээд л хөлийнх нь тахимаар хэн нэг нь гараа оруулан үүрсэн байх. Хагас дутуу сэргээд хартал “анхилам сайхан үнэртэй” эгч нь биш хахь танихгүй өндөр ахад үүрүүлчихсэн  хажууд нь эгч яваа бололтой дуу нь гараад л байх.Дунд сургуулиа төгссөөр цөөхөн сумын төв ордог эгч нь бүр дуу шуу орчихсон явааг Цэнгэл юугаа анзаарах билээ.

Наадмаас буцахаар машины  дэвшин дээр гараад сууж  байтал босоо захтай цагаан цамцтай  хүрэн даавуу дээлээ сугалдаргалан бүрх малгай духдуулсан шар царайтай залуу ирээд тэр хоёр их л дотно байдалтай гар гараасаа барилцан байхыг Цэнгэл  харчихаад “Ожгоод таныг хэлнэ дээ” гээд машины тэвшээр халхалан хэд хэд нудраад авлаа.Эгч нь ичингүйрч “за за алив миний дүү эгчийнхээ өвөр дээр ингээд аятайхан суучих гээд эвтэйхэн тэврэн авч суулгаад ямар нэгэн дуу амандаа аялсаар буцаж ирж билээ.Энэ явдлаас хойш эгч шал өөр болж нэг л элгээ тэврээд гөлрөөд зогчихдог болсныг Цэнгэл  анзаараа ч үгүй.

Намаршаад үнээд хээр хонож эхэлэхээр Ожгоо бухимдаж “Хар барамаа юугаа гөлрөөд элгээ тэврээд зогсдог амьтан бэ?Өр алдсан хятад шиг хэмээн хангинахаар эгч уйлаад суучихав.Хүний хүүхдүүд сургууль соёл гээд яваад яваад өгсөн байхад над шиг ингэж үнээний дэлэн шувтраад та нарт загнуулж суугаа хэн байгаа юм хэмээн ганц ч үг ганхийдэггүй хүн чинь уйлсан нулимсандаа цацан байж хэлснээ гараад гүйчихэв.

Яндан салхинд дүнгэнэн дуугараад их хурдан харанхуй болоод ч байх шиг...хүмүүс зуныхыгаа бодвол нүүдэл хийж ирж очих нь багассан ч юм шиг,эгчийг харахлаар өрөвдөөд ч байх шиг...Элэг нэг эмзэгдүү.

Ирэх жил Цэнгэл  сургуульд орно.Тэгээд аймгийн төв рүү ээж рүүгээ очино.Ээжийгээ мөн ч их санах юм даа.

Балчирхан ухаандаа хүн хүнээ яагаад хайрлан санадагийг бодсоор...

Ожгоо холын чимээ чагнах шиг ороосон тамхиа  асаалттай чигээр нь анирдан сууснаа “миний хүүхэн гарч гүйж очоод хүрэн сарман үнээгээ ивэлгэж бай муу эгч нь өдөржингөө ус шалбааг туучиж яваад ирээ биз аяга халуун юм оочоод үнээндээ гараг” гэхэд тэнгэрийн дуунаас айж өдөржингөө орон дээр суусан Цэнгэлийн хөл гар тэнийж найман яс модтой том хаалганы бариулаас барьж  хүчлэн түлхсээр арайхийн онгойлгоод гарч гүйлээ.Оройн шингэж буй нарны хурц гэрэл нүдийг гялбуулахад өрөөсөн гараараа нүдээ дарж байгаад  тааламжтай яа шингэж буй нарны зүг хараачилна

Ямар гоё вэ...

Борооны тухай дараа нь наадмын тухай дөнгөж сая ярьсан яриаг бодохдоо “нөгөө өндөр шар царайтай ах”-ыг гэнэт саналаа.Цэнгэл тугалаа татангаа энэ жил би эгчийгээ дагаж наадамд явахгүй ээ.Ожгоо Дадь хоёртойгоо “гэрээ сахисан нь дээр” юм байна хэмээн бодоодохлоо.

Дадийн гэрт хамгийн цэмцгэр “гоё” юм эгчийн цагаан толгойтой эрээн аравчтай,цэнхэр торгон хөшигтэй ор билээ.Түүнээс нөгөө л нэг сайхан сэнгэнэсэн үнэртэй ус үнэртэнэ.Хэд хоногийн өмнө авдарны түлхүүр эрж байгаад эгчийн орны толгойн бүтээлгийг сөхтөл урд өмнө хэзээ ч харж байгаагүй цэнхэр эрвээхий ниссэн зурагтай торгон алчуур байхыг олж угз татан гаргаад иртэл баахан улаан цэнхэр ирмэгтэй  дугтуйнууд хамт татагдаад гараад ирлээ.Зарим нь бичигтэй зарим нь цоо шинэхэн. балмагдсан Цэнгэл яахаа мэдэхгүй зогсож байтал сүү юүлэхээр орж ирсэн эгч ухасхийн хүрч ирэн шар шурхийлгэн бүгдийг хаман аваад саалиныхаа дээлэндээ  өвөртөлчихөв.

Цэнгэл ноднин наадмаар эгчтэй нь хамт кино үзсэн,өөрийг нь үүрч явсан,машин дээр ирж уулзаад эгчийнх нь гарыг илээд бариад байсан ахыг яагаад ч юм бодоод  л байлаа.

Дэлхий дэлгэнэсэн цагаар дэнж хотойлгон Дэлгэрэхийн энгэр дээр наадам эхэлжээ.Ожгоо Цэнгэл хоёр гэрээ сахихаар үлдэж дөрвөлжин хар радионыхоо дууг хамгийн чанга дээр нь тавиад л үнээгээ саагаад үлдсэн.Харин эгчийн хүзүүнд  гоё алчуур нь харагдахгүй байсан юм даа.

Радиогоор...үндэсний их баяр наадмын баярын  ажиллагаа орон даяар эхэллээ...цээл сайхан хоолойгоор ярих .Ардын уртын дуу уянгалан тэртээ дээрх наран хүртэл өнгөлөг гэж гайхмаар...

Ожгоо цай оочлон сууснаа энэ олон сайхан дуучид дотор манай нутгийн Сандагжавын хүү дуулж л байгаа байх даа гээд нэг их уртаар санаа алдлаа.

Эгчийн гоё орны дэрэн доор байсан эрвээхий,цацагтай дурдам алчуур,олон эрээн дугтуй,миний нойр хүрсэн наадмын орой,сумын төвийн улаан буланд кино гараа д л...эгчийн баяртай царай...намар оройн гуниг ингэж л Цэнгэл хүмүүс яагаад бие биенээ санан мөрөөддөгийг “бяцхан цээжиндээ ойлгох шиг...”

Дурдам алчуурын  намираа зүрхэн дундуур намирч л ээ

Дутуу дуулсан дууны ая дангий нь ээ болбол доо

Дуулим энэхэн орчлондоо дуулан дурсаж явах нь ээ

Дурдам алчуурын намираа нь зүрхэн дундуур л намирна уу

                                  2013 он     М.Цэемаа

khongor032.jpg
Хэмжээс: 600x443 103k
Сэтгэгдэл: 0
Үзсэн: 4464

erd-021.JPG
Хэмжээс: 600x450 68k
Сэтгэгдэл: 0
Үзсэн: 4850

YolHad_45.JPG
Хэмжээс: 700x525 110k
Сэтгэгдэл: 0
Үзсэн: 3794